Begin januari was het weer zover, de proeverij van de Bordeaux wijnen op fles met als jaargang 2022. In april 2023 was al aangekondigd dat de wijnen een bijzondere frisheid vertonen, na een zomer met extreme droogte. Maar de vraag is, wanneer ze uit de fles geschonken worden, is dat nog steeds het geval? We hebben het al eerder gehad over wijnweetjes van oogstjaar 2022, maar daarin was Bordeaux nog onderbelicht. En kijken we naar een jaargang vroeger, worstelde Bordeaux met de vele regen en late vorst.
Zoals gezegd was het jaar 2022 een jaar van extremen, nog erger dan voorgaande jaren. Het water tekort ging gepaard met veel hitte. Waterstress is goed, want dan creëren de druiven concentratie en diepgang. Maar door extreme hitte liggen overconcentratie en hoge alcoholgehaltes op de loer. Echter de producenten waren hier nu beter op voorbereid.
Klimaat impact
De knopvorming van de bloemen begon al vroeg, voordat de vorst intrad op 2-5 april. Dit heeft natuurlijk haar sporen achter gelaten in een aantal wijngaarden. Vooral op de rechteroever ondervond men hier schade van omdat Merlot eenmaal eerder ontspringt. Vervolgens was het tijdens de groei en de bloei erg droog, waardoor de bloei bijna 10 dagen eerder eindigde dan gemiddeld. Het grote voordeel van het geringe vocht was dat er weinig schimmelvorming plaatsvond.
Vanaf mei tot en met augustus is het bovengemiddeld heet met wel 3 hittegolven. De véraison start al midden juli, vroeger dan gebruikelijk.
De zomer is droog, behalve tussen 20 en 30 juni. Er zijn 2 grote hagelstormen waarvan één zich beweegt over Saint Estèphe naar het noordelijke deel van de Médoc. En de andere via de zuidelijke Médoc, ten zuiden van Margaux, richting de rechteroever naar Fronsac en AOC Bordeaux. Hoewel de hagel heftig is, brengt ze slechts lokaal schade toe.
In september zakken de temperaturen weer en blijft het overwegend droog met een laag risico op schimmels. De droogte was zo uitzonderlijk dat voor het eerst, onder specifieke voorwaarden, irrigatie werd toegestaan in Pomerol en Pessac-Léognan.
Kortom 2022 in Bordeaux kenmerkt zich door droogte en warmte. Het groeiseizoen was maar liefst 1.7 graden warmer dan het tienjarig gemiddelde. En er viel maar liefst 40% minder regen dan het tienjarig gemiddelde. Hoewel warm, de diurnal range (dagelijkse temperatuur schommeling) bleef groot, een belangrijke factor voor het behouden van de frisheid van de wijnen. Ook heeft de droogte er aan bij gedragen dat de druiven aanzienlijk kleiner zijn. Maar liefst 15-30% lichter van gewicht en daarmee ook geconcentreerder.
Hoe zijn de wijnen?
Maar hoe zijn de uiteindelijke Bordeaux wijnen van jaargang 2022 eigenlijk? De Paillac wijnen neigen naar een rijke wijn; krachtig, hoger alcohol en aanwezige (maar rijpere) tannine. De regenval in juni heeft een belangrijke rol gespeeld om extreme waterstress te voorkomen. Het heeft geresulteerd in wijnen diep van kleur, zeer geconcentreerde aroma’s maar tevens zacht en verfijnd. Een parel voor iedere wijnkelder.
Voor Saint Estèphe was de situatie anders, in juni viel er lokaal veel hagel met de nodige schade. Desondanks zijn de wijnen ongelooflijk goed. Stijlvolle karakter gedreven wijnen met complexiteit die goed kunnen ouderen. En dit beperkt zich niet tot de Grand Cru’s, maar eigenlijk alle wijnen uit Saint Estèphe.
Bij de wijnen van Saint Julien valt de consistente kwaliteit op. Dit is mede veroorzaakt door de regenval in juni en de klei bodems die dit water goed vasthouden. Hierdoor waren er meer waterreserves voor de hete zomer. De wijnen komen relatief zacht over ondanks de aanwezige tannine vanwege het hogere alcohol percentage. En het goede nieuws, ook de niet geklasseerde domeinen hebben hoogwaardige wijnen opgeleverd! Het mooie van de St Julien wijnen is dat ze zowel jong goed op dronk zijn, als dat ze nog vele jaren kunnen liggen.
Ook in Margaux kent één van de mooiste Bordeaux wijnen in 2022. Er ligt een grens halverwege de appellatie waar het noordelijke deel een meer constante wijn heeft opgeleverd, terwijl het zuidelijk deel wat wisselender is door meer droogte. De wijnen leveren op hun best bloemige aroma’s met elegantie, levendigheid, zijdezachte texturen en een heerlijke zuiverheid van fruit in de mond.
En tenslotte Pessac Leognan. De lichte kiezelgronden zijn ideaal om het vele water weg te leiden. Het nadeel is bij langdurige droogte het zo benodigde water ook snel weg is en de warmte blijft reflecteren waardoor druiven eerder(over)rijpen. Dat eerste was natuurlijk het geval in 2022 in deze Bordeaux appellatie. Vooral wijngaarden met jonge stokken hebben het moeilijk gehad. De rode wijnen zijn hierdoor warmer van karakter en minder uitgesproken fruit. Vaak moest er relatief vroeg geplukt worden, wellicht zonder perfecte rijpheid.
Conclusie
Het jaar 2022 is Bordeaux goed gezind geweest. Alle appellaties hebben goed geprofiteerd, maar op château niveau zijn er nog wel wat verschillen. Het zijn vooral de structuur en diepgang die opvallen in de wijnen. Maar, zoals je wel kan verwachten met warme jaren, kunnen sommige wijnen rijp tot overrijp zijn. Het lijkt dat de top vooral in Paillac en Saint Julien te vinden zijn.
Omdat goede wijnen lang mee gaan, zal deze jaargang relatief duur zijn. Maar omdat de verschillen tussen de tweede wijnen van de betere châteaux niet zo heel groot zijn, kan het interessant zijn om juist op de tweede wijnen te focussen!
Vorige week hebben we uitgebreid gekeken naar de totstandkoming van de Bordeaux als wijnstreek. Hieruit bleek ook dat de Nederlanders een belangrijke rol hebben gespeeld met het droogleggen en ontginnen wat de hedendaagse Médoc is. Deze week gaan we daarom dieper in op het terroir en het wijn maken de deze majestueuze wijnen op de linkeroever van de Bordeaux.
De regio onderverdeelt
Bordeaux kent 125.000ha aan wijngaarden en 47 appellaties! Naast de vijf generieke appellaties; Bordeaux AC, Bordeaux Supérieur AC (beiden in rood en wit), Bordeaux Rosé AC en Bordeaux Clairet AC, zijn er nog een indrukwekkende 55 specifieke appellaties. Hiervan liggen er 16 op de linkeroever en 11 in Entre-Deux-Mèrs. De resterende 20 liggen op de rechteroever.
Grofweg kan je de linkeroever opdelen in drie sub regio’s; Médoc (westelijk van de monding van de Gironde), Graves (zuidelijk van Médoc) en Entre-Deux-Mèrs (oostelijk van de Graves). Daar waar Médoc zich concentreert op rode wijn, heeft de Graves zowel rood als wit (waaronder dessertwijnen) en richt Entre-Deux-Mèrs zich vooral op wit. Deze laatste zullen we in het volgende artikel verder uitdiepen.
Druivensoorten
In de gebieden op de linkeroever is de Cabernet Sauvignon de dominante druif en spelen Merlot, Petit Verdot en Cabernet Franc een ondersteunende rol. Hierdoor ervaar je dat de wijnen robuuster en krachtiger zijn met een hoger tannine gehalte. Het terroir is overwegend vlak, beetje glooiend, bezaait met grind terwijl de ondergrond van kalksteen is. Hier voelt de Cabernet Sauvignon zich het best; de diepe grindbodem en glooiende helling zorgen voor een goede afwatering. Daardoor moeten de wijnstokken dieper in de grond nestelen. Het is deze combinatie die heeft bijgedragen aan de wereldfaam van de Bordeaux wijnen.
De landgoederen zijn wijds opgezet en 100ha wijngaard is dan ook geen uitzondering. Zoals vermeldt domineert rood in de Médoc, echter er zijn enkele chateau die ook witte wijn produceren. Een voorbeeld is Pavillon Blanc de Chateau Margaux. Echter de beste witte wijnen zijn afkomstig uit Pessac Léognan AC.
Verwarring omtrent de Cru classificatie
Overigens verwar de appellatie niet met de Cru classificatie. Er zijn zes Cru classificaties; Premier, Deuxièmes, Troisième, Quatrièmes en Cinquièmes en tenslotte Cru Bourgeois. De eerste vijf (de Cru Classé) dateren uit 1855, de Bourgeois is in 1932 in het leven geroepen. Alleen landgoederen uit de Médoc en haar sub-appellaties mogen deze classificatie voeren. De term Bourgeois stamt uit de middeleeuwen toen de burgers van Bordeaux (Bourg genaamd) de beste percelen van de streek opkochten. Deze classificatie is niet zonder slag of stoot gegaan en erg aan verandering onderhevig. In 2020 heeft de laatste wijziging plaats gevonden en zijn 179 Crus Bourgeois, 56 Crus Bourgeois Supérieurs en 14 Crus Bourgeois Exceptionelles uitgeroepen. Elke 5 jaar worden de wijnen opnieuw beoordeeld door een blindproeverij. En voor de twee hogere classificaties neemt men ook in acht het wijngaardbeheer en marketing activiteiten. Gelukkig nemen milieu aspecten ook een meer prominente rol in.
Klimaat
Bordeaux geniet van een uniek klimaat. Gelegen op precies het midden tussen de evenaar en de Noordpool, kent het een maritiem klimaat met gemiddelde jaar temperaturen rond 13 graden Celcius. Natuurlijk tikt het de 40 graden aan in de zomer, echter de nacht temperaturen blijven koel en deze zijn van belang voor de rijping. Dit voegt de zuurgraad toe aan de druiven zodat de wijn fris blijft met elegante textuur.
En het is juist deze combinatie (met neerslag en zonuren) die de regio uniek maakt en daardoor de wijn zo gewild.
Wijngaard management
Zoals aangegeven bestaat de bodem opbouw uit kalksteen en kiezels. Deze schrale grond zorgt ervoor dat de wijnstokken hun wortels diep moeten vestigen om de juiste voeding te krijgen. Door de kiezelbodem watert de wijngaard goed af. Zodat op het juiste moment de wijnstokken waterstress krijgen. Wanneer dit niet het geval is, zal de plant blijven groeien in plaats van de voedingsstoffen naar de druiven brengen. En krijg je dus waterige druiven die niet goed rijpen. De gelijkmatige temperaturen en zonlicht dragen bij aan een mooie gelijkmatige rijping. Door de waterstress in het rijpingsseizoen, vermindert de opbrengsten van de druiven waardoor de overgebleven druiven kleiner en meer geconcentreerd zijn. En juist dát is de bedoeling. In de wijngaard kan men dit managen door de juiste wijnvariëteit te kiezen, het “groen oogsten”1, snoeien en het uitdunnen van de trossen.
Daarnaast helpen de kiezels de rijping van de druiven. Het absorbeert de warmte en geeft deze af wat ten goede aan het rijping proces is. Daarnaast houdt de bodem water vast zodat in het droge seizoen voldoende water voorradig is en dit draagt bij aan de kenmerkende minerale karakteristiek in de wijn.
In de Médoc kan je verschillende soorten kiezelbodems vinden, wat tevens de verschillen in de appellaties deels verklaart. Deze kiezels zijn afkomstig uit enerzijds de Pyreneeën en het vulkanisch gesteente van het Central Massif. Het is belangrijk te realiseren dat de kwaliteit van de bodem ernstig verschilt, niet alleen per landgoed, maar ook binnen een landgoed.
Appellaties uitgelicht
Médoc
Médoc is zowel de plaatsnaam als de naam van een grotere appellatie. De andere appellaties hieronder zijn gelegen binnen de grenzen van de Médoc AC. Tevens vind je hier meer Merlot dan Cabernet Sauvignon aangeplant staan. De bodem is hier meer zanderig waardoor de Merlot hier beter tot haar recht komt. De wijnen zijn toegankelijker en minder complex dan in de andere regio’s. Maar dit wilt niet zeggen dat je geen goede wijnen hier kan vinden!
Haut Médoc
De Haut Médoc is de appellatie met de grootste oppervlakte aan wijngaarden en een indrukwekkende 400 landgoederen. Hier mag alleen rode wijn geproduceerd worden onder het label Haut Médoc AC. Witte wijn kent het generieke Bordeaux Blanc AC label. Door de grootte heb je dus ook geen specifieke stijl wijn, ze lopen uiteen van elegante florale wijnen tot de bekende zware Bordeaux wijnen.
St Estèphe
Het noordelijk gelegen St Estèphe heeft een bodem van kiezelstenen, maar veel meer vermengt met klei en zanddelen. De wijngaarden liggen geconcentreerd rond de plaats St Estèphe. Het brengt uitzonderlijke wijnen voort. Hoewel maar weinig wijnen uit 1855 classificatie, is dit ruimschoots gecompenseerd door Crus Bourgeois die tippen aan de 5e Cru.
Het terroir is veelzijdig met steen, klei, kalksteen, en gravel. Maar het is vooral de klei dat St Estèphe uniek maakt. Dit vind je niet in de andere Médoc appellaties. Hierdoor produceert St Estèphe fantastische wijnen in hete droge zomers, omdat de klei ondergrond het water goed vasthoudt en afgeeft aan de druiven.
Door de grootte van de appellatie is er niet één wijnstijl. Wanneer de wijn heeft gerijpt, levert ze rijke geconcentreerde complexe wijnen met aroma’s van zwart fruit, tabak en stenige mineralen.
Pauillac
Dit is misschien wel de meest befaamde appellatie omdat 3 van de 5 Premier Crus hier liggen. Pauillac kent geen uitbreidingsmogelijkheden meer. Maar de Crus Classés breiden nog wel uit. Wat betekent dat het aantal Cru Bourgeois dalende is.
Het terroir is hier ideaal voor Cabernet Sauvignon. Dat is dan ook de reden van de hoge kwaliteit. De gravel zorgt voor de goede afwatering en vraagt de wortelstok diep te vestigen. Daarnaast reflecteert de stenige bodem licht en warmte terug de wijngaard in.
De wijn is een klassiek Bordeaux-wijn; zwart fruit, tabak, specerijen, aards, natte grond en ceder hout. Gecombineerd met stevige tannine, zo een 13% alcohol, volle body maar in z’n geheel elegant.
St Julien
Dit is de kleinste appellatie waar merendeel van de wijngaarden behoort aan een Cru Classé! Het terroir is veelzijdig met een bodem van grind, zand, klei, zandsteen en stenen. In het noorden (tegen Pauillac aan) en oosten domineert grind/gravel. In het zuiden en westen eerder zand en klei.
St Julien huisvest geen Premier Crus, maar de andere Crus zijn wel goed vertegenwoordigd. Hier komen de wijnen die boven zichzelf stijgen vandaan. Men probeert de beste wijnen te produceren, hoewel dat niet vertaald kan worden in het Cru Classé systeem.
Enige tijd geleden had ik mijn hand gelegd op een Chateau Talbot 2004. Deze mooie granaatrode wijn heeft een neus van bramen, zwarte kersen. Maar ook specerijen zoals kruidnagel, nootmuskaat en eucalyptus. Door de flesrijping tevens aardse en leder tonen. Ook in de mond bespeur je gedroogde pruim en proeft de wijn een beetje jamachtig. Heerlijk soepele tannine, verfrissende zuurgraad en medium alcohol. De afdronk is erg lang en blijft heerlijk terug komen. Gesproken over een majestueuze wijnen van de linkeroever van de Bordeaux!
Margaux
Deze zuidelijke appellatie kent de meest uiteenlopende bodemsoort, weliswaar vooral gebaseerd op kiezelstenen. De wijngaarden liggen op grindachtige eilandjes omgeven door beekjes en moerassen. Het griend ligt bijzonder diep maar met kleinere stenen. Daarnaast liggen hier een reeks witte grindruggen.
De wijnen zijn fruitig met elegantie en zijdezachte tannine. Naast fruit bespeur je tabak, truffel maar ook unique florale aroma’s. Hiermee onderscheidt Margaux zich van de andere appellaties in de Bordeaux waar wijnen vooral krachtig en tanninerijk zijn.
Graves
Graves dankt zijn naam aan de grote afzettingen van stenen, rotsen, kiezels, kwarts en grind in de bodem. De wijngaarden in Graves kent haar eigen Cru Classé systeem. Deze is niet zo gecompliceerd als in de Médoc. Een landgoed mag “Grand Cru Classé de Graves” voeren op het etiket voor een wijn en dus niet automatisch voor alle wijnen van het landgoed. De 16 chateau liggen allemaal binnen het Pessac Léognan AC. Alleen Château Haut-Brion is gewaardeerd met een Cru de Graves en Grand Cru Classés 1855.
Pessac Léognan
Hoewel tot 1997 nog onderdeel van Graves AC, kent het nu haar eigen appellatie. Het zijn het grind, kwarts en verschillende stenen, samen met een verscheidenheid aan mineralen in alle soorten en maten, die veel van de Pessac Leognan-appellatie zijn gevarieerde reeks wijnen en stijlen voor zowel rode als witte Bordeaux-wijn geven. De bodems van Pessac Leognan bevatten ook afzettingen van zand en alluviaal materiaal. Afhankelijk van de wijngaard rusten veel van de bovenste bodems op bodems van klei, zand of kalksteen.
Er zijn ook terroirs in Pessac Leognan met ijzeroxide in de grindachtige grond. In Pessac Leognan is het terroir uniek voor heel Bordeaux, vanwege de productie van rode en witte Bordeaux-wijn. Voor sommige wijngaarden kan de bodem iets te warm zijn voor de witte wijn en iets te koel voor de rode wijn. Deze situatie vereist veel werk en aandacht als het gaat om de beslissing wanneer te oogsten voor zowel rode wijndruiven als witte wijndruiven.
Proefnotitie van een bijzonder huis uit Pessac Léognan
Ik heb twee leuke wijnen geproefd voor deze blog; Lagrave Martillac 2016 een blend van sauvignon Blanc en Semillon, en Latour Martillac 2014. Deze zijn beiden afkomstig van hetzelfde landgoed, echter Lagrave is de 2e wijn.
De grote broer is een blend van Cabernet Sauvignon, Merlot en Petit Verdot. En is mooi diep granaat rood met tonen van cassis en ander zwart fruit. De verfrissende zuren samen met de zachte tannine maakt dit een wijn met mooie lengte. Deze wordt vergezeld met een hint van cederhout, eucalyptus en peper in de afdronk.
De wijn is goudgeel van kleur met tranen, mede door haar stevig alcohol van 13%. De neus heeft een gemiddelde intensiteit waar het steenfruit (vooral witte perzik) en mineralen al snel overvleugeld worden door het cederhout. Ze heeft een heerlijk rond mondgevoel waarbij alcohol en zuurgraad mooi in balans zijn, maar helaas is het fruit het ondergeschoven kindje. De wijn heeft een lange afdronk van met name ceder en rokerigheid.
Conclusie
Ongetwijfeld is veel op je af gekomen, maar Bordeaux is eenmaal niet simpel en het wordt in de wereld gezien als de bakermat voor wijn. We hebben nu slechts de majestueuze wijnen van de linkeroever van Bordeaux besproken. Volgende week gaan we verder verdiepen in de Bordeaux met de Entre-Deux-Mèrs.
1 dit houdt in dat men druiven of trossen in een vroeg stadium verwijderd omdat men er van uit gaat dat deze niet zullen rijpen.
