Surfen of verrassend Shiraz aan de Australische kust

Vorige week zijn we begonnen met het verkennen van New South Wales, binnen de GI Zuidoost Australië. We hebben Big Rivers waar grote volumes worden behaald in Riverina en Murray Darling, de boetiek wijn regio’s van Southern New South Wales, de fameuze chardonnay’s van Hunter Valley en Central Ranges verkend. Vandaag gaan we de resterende regio’s onder de loep nemen. Deze regio’s zijn klein en onbeduidend in vergelijking met de volume’s die gedraaid worden in een Big Rivers, waar maar liefst 96% van de productie 2022 vandaan kwam, of Hunter Valley. We onder andere dichterbij de kust waar naast Shiraz ook verrassend Pinot Noir staat aangeplant aan de Australische kust die bekend staan om het surfen.

New South Wales

Surfen in Northern Rivers

In het uiterste noorden van New South Wales, net ten zuiden van Brisbane, vinden we de zone Northern Rivers. Deze zone aan de Australische kust wordt meer geassocieerd met surfen dan met Shiraz wat wellicht niet verrassend is. Het heeft een heet tot tropisch klimaat. In de 19e eeuw was Northern Rivers zeer bekend om haar wijncultuur, maar dit verdween in de jaren 20 van de 20e eeuw. De stijl was voornamelijk versterkte wijn en hoog alcoholische tafelwijn die gretig aftrek genoot in de UK. Northern Rivers kent slechts één regio, Hastings River. Het was de Cassegrain familie die Northern Rivers opnieuw op de kaart probeert te zetten. Vandaag de dag zijn er ongeveer zes wijngaarden. De wijngaarden liggen langs de Hastings rivier die vanaf de Great Dividing Range naar de Pacific loopt. De rivier is in dit hete klimaat van groot belang als watervoorziening voor de irrigatie.

Onbekend Hastings River

Hastings River staat nog niet zo heel lang bekend om haar wijnindustrie en kreeg haar GI status pas in 1999. In het oosten ligt de Pacific en is één van de kleinste in New South Wales met slechts 13ha aan wijngaarden die op 650m hoogte liggen. De keuze om wijn te verbouwen is interessant, omdat het warm en vochtig is met veel regenval. Dit is een perfecte combinatie voor de weelderige meeldauw schimmels.

Echter deze regio springt in het oog omdat hier als één van de weinige regio’s niet geïrrigeerd wordt. Het water dat uit de Great Dividing Ranges naar beneden komt, is voldoende voor gezonde wijngaarden. Een ander risico zijn de tropische stormen. De cyclonen komen bij Hastings Rivers GI aan wal met een enorme kracht. Daarom zijn de beste jaargangen ook de jaren van droogte. Om deze redenen is de wijngaard locatie op heuvelachtig terrein van belang. De ligging van de helling is cruciaal om ervoor te zorgen dat heersende winden uit de Stille Oceaan de wijngaarden binnendringen en de meeldauwdruk verminderen door luchtcirculatie. De wijngaarden zijn gelegen op goed drainerende alluviale en rode vulkanische bodems en waterbestendig gele klei.

We vinden hier Semillon, Chardonnay en Verdelho, maar ook nieuwe druivenrassen zoals Chambourcin vanwege de resistentie tegen meeldauw. Interessant is dat de ouders onbekend zijn (een Siebel variëteit is er één van), maar een in Nederland bekende druif, Regent, is afkomstig van Chambourcin. Deze laatste levert wijnen op met tonen van zwarte kers, aardbeien, iets vegetaals en peper. Vaak wordt houtrijping gebruikt in het wijnmaakproces. Deze wijn komt het best tot haar uitdrukking bij bijvoorbeeld een hamburger.

Verrassende en onbekende druiven in Northern Slopes

Op de westelijke helling van de Great Dividing Range, dus aan de andere kant van de bergketen ten opzichte van Northern Rivers, vinden we Northern Slopes. In het noorden vormt de staatsgrens met Queensland de grens, terwijl in het zuiden Hunter Valley ligt. Het hete droge klimaat van Northern Slopes staat niet echt bekend voor haar wijncultuur. Het is dan ook niet verrassend dat het vooral Shiraz en deels Cabernet Sauvignon en Merlot die hier staan aangeplant. Maar ook de minder verwachte Barbera en Sangiovese druiven vinden we hier. Ook de redelijk onbekende Duriff die resistent is tegen schimmels.

Northern Slopes GI dankt haar naam aan de hellingen van de Great Dividing Range.

Koeler New England Australia GI

Ingekapseld vinden vinden we de regio New England Australia GI tussen de heuvels en valleien van het oostelijke deel van Northern Slopes GI. Deze heuvels en valleien beiden koelere mesoklimaten waar wijnbouw betere kwaliteit biedt. Waarbij Australia is toegevoegd om onderscheid te maken met de staat New England in de US. Het heeft in 2008 haar GI-status ontvangen vanwege het onderscheidende koelere klimaat ten opzichte van de Northern Slopes GI. New England Australia GI strekt zich uit over het oostelijke deel van Northern Slopes, maar voornamelijk in de valleien waar koelere mesoklimaten te vinden zijn. Ook kent New England Australia GI een hoger aandeel familie-gebonden wijngaarden die het uitdragen met een “artisan”-stempel.  De meeste wijngaarden liggen op een hoogte van 400 tot 1.000m waardoor hoogte verkoeling brengt tegen de verzengende hitte op de vlakte. In totaal staat er 77ha aangeplant.

Hier vinden we tevens de hoogst gelegen wijngaard van Australië, Jilly Winery op de Black Mountain, die op 1.320m ligt. Interessant is dat we hier tevens de oudste wijnstokken van de staat vinden. In het koloniale verleden was New England één van de wijngebieden die delicate wijnen voortbracht. Er is een grote verscheidenheid van druivenrassen. Chardonnay produceert elegante uitgebalanceerde wijnen met aroma’s van steenfruit en citrus. Een opvallende variëteit is Riesling. Dit zijn levendige aromatische wijnen met rijke fruitsmaken en verfrissende zuren. Ook Shiraz doet het hier erg goed waarbij het smaakpallet meer gericht is op rood fruit. Verder zien we een groeiende aanplant van alternatieve druivenrassen zoals Tempranillo, Nebbiolo en Gewürztraminer.

Boetiek wijngaarden en modern druivenrassen in South Coast

De South Coast GI moet niet worden verward met South New South Wales GI. Hoewel South Coast genaamd, overziet deze zuidelijke kust het oostelijke deel van de Stille Oceaan. Het strekt zich uit langs de kust vanaf Newcastle met Hunter Valley in het noorden, via Sydney tot aan de staatsgrens met Victoria.  In totaal maar liefst 530km lang! Een aantal wijngaarden liggen binnen de South Coast zone maar buiten de regio’s Southern Highlands of Shoalhaven Coast.

Het klimaat wordt beïnvloed door de nabijheid van de Stille Oceaan. Het matigt de extreme temperaturen maar tevens brengt het verhoogde vochtigheid en regenval tijdens de zomer en pluk. Dit verhoogt dus het risico op schimmels. Het is niet verwonderlijke dat Chambourcin en Verdelho, twee rassen die we ook al in Hastings River tegen kwamen, hier terug zien. Ook Savagnin, een wijnstok die afstamt van de oude Traminer familie, staat aangeplant. Deze druif was lang aangezien als Albariño. Pas vanaf 2009 is deze wijn gelabeld als Savagnin. Maar het zijn Chardonnay en Cabernet Sauvignon die de ranglijst aanvoeren. Daar waar Shiraz zo dominant is in bijna alle streken, delft ze hier het onderspit.

Dit is een gebied van kleinschalige boetiekwijngaarden, waarvan de groei en ontwikkeling wordt gestimuleerd door de passie van individuen in plaats van de wielen van grote bedrijven.

Hawkesbury Valley, gelegen rondom Hawkesbury River, is bezig om een eigen GI-status te verkrijgen waarschijnlijk onder de naam Sydney GI. Waar in het verleden de focus lag op versterkte en zwaar alcoholische rode wijnen lag, verschuift de aandacht naar meer frisse wijnen van Sauvignon Blanc, Semillon, Verdelho en Chardonnay.

Shoalhaven Coast

Shoalhaven Coast GI beslaat de kuststrook direct ten zuiden van de Zuidelijke Hooglanden en heeft een gematigder en vochtiger klimaat. Hier, in de 130km gerekte kuststrook zijn de meest zuidelijke wijngaarden van New South Wales. Echter staat er slechts 44ha aangeplant. Geplant tussen de lage heuvels en valleien tussen de plaatsen Kiama en Durras, staan de wijnstokken blootgesteld aan veel hogere regenval dan die verder landinwaarts. Dat is tevens één van de redenen waarom de grote huizen dit gebied minder aantrekkelijk vinden; het is lastiger betrouwbare, consistente oogsten te behalen.

De eerste wijngaard in de regio werd geplant door Alexander Berry op Coolangatta Estate op de hellingen van Mt. Coolangatta. Het is gelegen aan de noordelijke oever van de Shoalhaven rivier. Het woord “Coolangatta” betekent “goede uitkijk”. Het landgoed is nog steeds omgeven door wijngaarden.

Southern Highlands

De hooggelegen wijngaarden vinden we in Southern Highlands met een maximale hoogte van 915m. Dit gebied vormt de zeer oostelijke rand van de zuidelijke Great Dividing Range. Op de koelere en drogere locaties staat hier vooral Sauvignon Blanc en Pinot Noir aangeplant, die verrassende wijnen produceren. Het groeiseizoen is iets later, maar ook langer dan in Shoalhaven Coast GI. Wat de rijping en frisheid van de druiven goed doen. Keerzijde van de hoogte is dat voorjaarsvorst een risico vormt, vooral voor laatbloeiers zoals Merlot. De grootste aanplant is nog steeds Chardonnay en Cabernet Sauvignon.

Leuk detail is dat Southern Highlands parallel ligt aan het noordelijkste punt van Noordereiland in Nieuw Zeeland. Daar is het klimaat zo vochtig, dat wijnmakers het niet aandurven met Pinot Noir en Sauvignon Blanc. Echter dankzij de hoogte van Southern Highlands en dus koelere klimaat is het hier wel goed mogelijk.

Western Plains

De Western Plains is een zone met GI-status maar heeft geen regio’s. Het ligt in het noordwesten van New South Wales. Het grootste deel van deze regio is droog en nagenoeg ongeschikt voor druiventeelt. Er zijn ongeveer acht wijnhuizen die allemaal in het oosten van deze zone liggen. Western Plains is in 1996 opgericht, meer met het oog op dekking van de oppervlakte in New South Wales, dan om een bijzonder wijngebied te identificeren. Murray Darling en Riverina grenzen aan de zuidkant, en Southern Ranges en Northern Slopes in het oosten. De regio kent een spanwijdte van 800km.

De wijnstijl in dit barre klimaat is overwegend versterkt en is bedoeld voor bulkwijn of distillatiedoeleinden.

Interessante wijnweetjes over productie 2022 en meer

Deze week komen we met een aantal interessante wijnweetjes waaronder productie gegevens over 2022 en meer feitjes. Sommige zijn om zo te vergeten, andere zullen ongetwijfeld blijven plakken.

Wijnproductie en consumptie

Wijn is nog steeds een zeer populair product in de wereld. Het jaar 2022 heeft zich gekenmerkt door veel uitdagingen. De oogst in Europa is groter geweest dan verwacht, ondanks de droogte en hittegolven in de lente en zomer. Terwijl het zuidelijke halfrond en de US een gemiddelde opbrengst neerzette. In het algemeen was 2022 droog en heet, wat heeft geleid tot vroege oogst met gemiddelde volumes, mede om suiker niet te hoog te laten oplopen. De totale oogst zal rond 260 miljoen hl (mhl) uitkomen.

Bron: OIV – 2022 world wine production outlook

De grootste producenten zijn nog steeds in Europa te vinden; Italië met 50.3mhl, Frankrijk heeft zich hersteld na de dip van 2021 en kwam in 2022 met 44.2mhl, vooral dankzij Bourgogne en Zuid-Frankrijk. En Spanje staat derde met 33mhl.

De consumptie in 2021 groeide gestaag met 0.7% tot 236 miljoen hl, echter er zijn grote regionale verschillen. De groei is deels te verklaren door de heropening van restaurants na Covid-sluitingen over de gehele wereld en dat sociale bijeenkomsten weer werden toegestaan. De grootste consumptie vinden we in de US met 33.1mhl en opvallend genoeg zien we in Frankrijk ook behoorlijke stijging (8.6% tot 25mhl). Italië en Duitsland blijven redelijk gelijk met respectievelijk 24.2mhl en 19.8mhl. Echter wanneer we per hoofd van de bevolking kijken, valt het op dat het de Portugezen zijn die veel drinken, 51.9lt per persoon, terwijl Frankrijk op 46.9lt zit. Ook Nederland doet goed mee met 26.1lt en staat daarmee op de 9e plek. Echter toch is de trend, vooral in de traditionele markten, dat er steeds minder wijn wordt gedronken, zoals onderstaande grafiek aangeeft.

Bron: American Association of Wine Economists

Trends voor 2023

In ons artikel van 14 maart bespraken we de CO2 impact van de wijnindustrie. We zien dat dit onderwerp een steeds grotere rol begint in te nemen. Ander interessante wijnweetjes houden verband met de productie van jaargang 2022 en duurzaamheid. Waar jarenlang de consument zich niet bezighielden met monocépage en het gebruik van chemicaliën geen rol speelden, zien we dat consumenten meer bewust worden van duurzaamheid. Vooral bij generatie Z zal biologische en biodynamische wijn een meer centrale plek innemen. Echter voor wijn die langer rijpen is dit natuurlijk niet altijd weggelegd.

Klimaat impact

Een ander aspect wordt deels ingegeven door moeder Natuur. Bourgogne, Bordeaux, Nappa, het zijn slechts een handvol voorbeelden van regio’s die zwaar te lijden hebben gehad onder de hand van moeder Natuur. Vuur, droogte, vorst of juist overvloedige neerslag (op de verkeerde momenten) stuwen prijzen op en limiteren opbrengsten. Vooral jongere wijnmakers zoeken naar alternatieven en buitenkansjes. Ook klimaatverandering speelt een rol. Regio’s als Bourgogne (vooral Chablis) maar ook Champagne dreigen andere smaakprofielen te krijgen doordat het simpelweg warmer is. Daarom is het niet verrassend dat landen als België, Nederland, Verenigd Koninkrijk of Finger Lake district (US) in opkomst zijn. Dit is natuurlijk direct een bruggetje naar het gebruik van de moderne (hybride) druivensoorten.

Absurde Bourgondische prijzen

Om nog even terug te grijpen naar Bourgogne. Exclusieve wijn is altijd al hot geweest en sommigen denken dat het ook een goede investering is. Echter de prijzen in Bourgogne gaan sky-high op het moment dat het gewoon niet meer leuk is. De gemiddelde prijs is in 2022 met 30% gestegen, vooral doordat volumes omlaag waren gegaan (schaarste is prijsverhogend), de cult-status die vaak aan bourgondische wijnen gegeven wordt, trekt investeerders aan wat ook prijsopdrijvend werkt.

NOLO-wijnen

Wat ook nauw gevolgd te volgen is, is het gebruik van NOLO-wijnen (NO or Low alcohol-wijnen). Door de groeiende aandacht aan gezond leefpatroon kan je het verlagen van alcohol niet los zien, ook niet (of zelfs niet) in de wijn industrie. Vanzelfsprekend voor alle nieuwe initiatieven geldt dat het tijd nodig heeft om aan kwaliteit te werken. Velen zullen het zich herinneren hoe Buckler alcoholvrij bier snel mond dood werd gemaakt. Echter kijk nu eens om je heen. Dezelfde trend zien we nu ook in de wijn industrie. Zoals de Grote Hamersma opmerkt, waar bij alcoholische wijnen de grens op 50% van de geproefde wijnen minimaal een 7 scoren, ligt dat bij alcoholvrije wijn slechts op 10%.Kijken we een aantal jaren verder, dan zal het speelveld er ongetwijfeld anders uitzien. Bedenk alcohol ontstaat als gevolg van de vergisting van de (druiven)suikers.

Interessant weetje is dat alleen wijndruiven dusdanig veel suiker bevatten dat je meer dan 12% alcohol kan bereiken in het eindproduct. Wanneer wijn meer dan 12% alcohol heeft, ontstaat er een chemisch proces waarbij geur- en smaakaroma’s kunnen wijzigen. Wijn wint aan body (rondheid en volheid ofwel viscositeit) en complexiteit. Maar ook zorgt alcohol dat de houdbaarheid verlengt kan worden. Kortom kan je aannemen dat vooral voor jonge wijnen een alcoholvrije wijn interessante alternatieven kan zijn, maar wanneer het gaat om wijnen weg te leggen, zal dit aan alcoholvrij toch nog even voorbij gaan.

Too much of anything is bad, but too much of Champagne is just right

Dit is een mooie spreuk die zich zeker doet gelden. Of de mousserende wijn nu uit de Champagne komt of elders, het is bubbels waar de consument zeer geïnteresseerd in is. Misschien wel na 2 jaar Covid denkt de consument dat het elke dag een feestje is! En bij een feestje horen bubbels natuurlijk.

Uitdaging in Australië

Australië heeft na de Covid lockdown in China een redelijke uitdaging. Doordat de verkopen ingezakt zijn in China, kampen de Australische wijnboeren met enorme voorraden van maar liefst 2.3 miljard liter. Dit is goed voor 2 jaar aan wijnverkopen. De gemiddelde prijs is gedaald met maar liefst 40%. Het is bijzonder spijtig dat de meeste wijnen afkomstig zijn uit 2019 en 2020, toen de druivenprijs enorm hoog lag. Bedenk dat in Australië veel druiven worden ingekocht om vervolgens wijn te maken. Saillant detail is dat Europa de Australische wijnen ook niet direct omarmt, aangezien het nog maar een paar jaar geleden was dat Australië vond dat Europa de hoge “Chinese prijzen” moest betalen.

Bron: Wijnpers 1/2023

Duitse ijswijn komt eraan

IJswijn in Duitsland wordt steeds zeldzamer. Door de opwarming van de aarde wordt het simpelweg niet koud genoeg. Temperatuur moet ver onder de -7C liggen om voldoende suiker te behouden in de druif. Op 20 november was het koud genoeg in Saksen en Saale-Unstrut. Terwijl het tot in december duurde dat ook de Ahr, Pfalz, Franken, Hessische Bergstrasse, Wurttemberg en Burgenland in Oostenrijk koud genoeg was. Waar bijvoorbeeld in de Ahr het de eerste keer in 20 jaar was dat er weer ijswijn gemaakt kan worden, was het voor Württemberg het derde jaar op rij.

Het is voor een wijngaard een risico om ijswijn te willen produceren. Want wanneer het niet koud genoeg wordt, en dat is reëel met de milder winters tegenwoordig, betekent het dat de wijnmaker letterlijk druiven weggooid doordat ze te lang aan de stokken blijven hangen en rotten. Vandaar dat je bijvoorbeeld de Kamer van Landbouw in Rijnland-Pfalz minder registraties voor ijswijn ziet. In 2022 waren er 35 producenten met 24 hectare geregistreerd, terwijl in 2021 nog 152 boerderijen druiven hadden laten hangen op meer dan 100 hectare.

Bron: Magazin Wein Plus

To use irrigation or not to use irrigation that’s the question

In Europa is het wijngaard beheer strak geregeld binnen de AOC regels. Je ziet dan ook vaak dat irrigatie niet is toegestaan. Zeker in de zuidelijke landen kan dit tot forse problemen leiden vooral nu droogte een terugkerend fenomeen is. We zagen in 2022 dat in Pomerol (Bordeaux) bij wijze van hoge uitzondering wijngaarden geïrrigeerd mochten worden. Terwijl in Pessac Léognan het reeds het derde jaar op rij was dat werd geïrrigeerd. Wetenschappers voorspellen dat door klimaatverandering de uitzondering een noodzaak zal zijn.

Wat is dan de correlatie tussen klimaat en terroir? In een onderzoek uit 2004 naar het terroir van Bordeaux-wijngaarden, schreven professor Cornelis van Leeuwen van de universiteit van Bordeaux en collega’s: ‘De impact van klimaat en bodem was groter dan die van de cultivar. Veel van de variabelen correleerden met de intensiteit van de waterstress van de wijnstok. Het is waarschijnlijk dat de effecten van klimaat en bodem op de vruchtkwaliteit worden gemedieerd door hun invloed op de waterstatus van de wijnstok.’ Daarom is de waterbeschikbaarheid van de bodem voor de plant tijdens de verschillende stadia van het groeiseizoen een van de belangrijkste aspecten van terroir. Dus we kunnen op de langere termijn geen water bij de wijn doen als het om irrigatie gaat.

In veel van de (inmiddels niet zo) “nieuwe” wijnwereld kent met de restrictie van irrigatie niet. En kan dus in tijden van droogte volop water sproeien wat een groot voordeel op kan leveren. Vanzelfsprekend zal het water wel voorradig moeten zijn…

Verschillende druivensoorten en is hybride wijn mooi?

Er zijn verschillende soorten druivensoorten, maar allen behoren tot de stamboom Vitis. Er zijn er maar liefst 79 verschillende species ofwel soorten. Maar de meest bekende in onze wereld is de Vitis Vinifera. De wat? Vitis Vinifera is de Europese en West- en Centraal Aziatische gedomesticeerde druivensoort waarvan men wijn maakt. Denk aan de welbekende variëteiten (cultivar) Chardonnay, Sauvignon Blanc, Riesling, Pinot-familie, Cabernet Sauvignon, Merlot,Tempranillo, Barbera, Sangiovese en ga zo maar door. Ook de druivensoort Vitis Silvestris, wat de wilde, niet gedomesticeerde variant is komt uit deze stamboom. Verder heb je de Amerikaanse soorten (zoals Vitis Labrusca, Vitis Aestivalis) en Oost Aziatische soorten (bijvoorbeeld Vitis Coignetiae). Maar wat zijn dan eigenlijk hybride druivensoorten en is de wijn mooi en goed? En wat is het verschil met de term cultivar?

Druivensoorten nader toegelicht

Elk van de soorten hebben sterk afwijkende eigenschappen. Zo is het grote voordeel van de Amerikaanse soorten dat deze goed bestand zijn tegen ziektes afkomstig uit Amerika zoals meeldauw en valse meeldauw. Maar nog belangrijker deze is resistent tegen druifluis (Phylloxera die de Europese wijngaarden bijna aan de afgrond brachten). Terwijl de Oost Aziatische soorten zeer goed bestand zijn tegen kou. Echter over het algemeen wordt aangenomen dat alleen van de Vitis Vinifera druivensoorten echt goede wijn gemaakt kan worden. Maar is dat echt wel zo?

Amerikaanse soorten

Er zijn ongeveer 25 vitis soorten in Amerika. Waarvan de Aestivalis, Berlandieri, Labrusca (niet te verwarren met de Italiaanse Lambrusco druivenvariëteit waar licht zoete mousserende wijn van wordt gemaakt) en Riparia. Hoewel nog redelijk onbekend, tonen deze vijf soorten potentieel voor het maken van wijn. Maar nog belangrijker spelen ze een belangrijke rol in de ziektebestrijding van de Vitis Vinifera.

Hoewel van Amerikaanse oorsprong is de grootste aanplant van Vitis Rupestris in Frankrijk te vinden. Vooral als onderstok waar een Vitis Vinifera cultivar op is geënt vanwege haar phylloxera resistentie en diepschietende wortelstok.

De Vitis Labrusca staat eigenlijk alleen bekend om haar cultivar Concord. Echter deze druiven variëteit produceert wijn met ongewenste muskusachtige smaken. Waardoor deze druif vooral tafeldruiven voortbrengt.

De Vitis Riparia daarentegen biedt goede mogelijkheden voor zowel als geënte wortelstok als het kruisen met Vitis Vinifera. Aan de andere kant levert de Vitis Riparia druiven voort met een te hoge zuurgraad en sterk kruidachtige aroma’s. De cultivars Baco Noir en Frontenac zijn mogelijk de meest bekende voorbeelden. De aanplant vind je vooral in Five Finger Lake district en Oregon in de US.

Tenslotte de Vitis Aestivalis zou mogelijk een uitkomst bieden voor de problemen van de Vitis Riparia. Deze staat bekend om haar lagere zuurgraad en een smaakprofiel dat meer aansluit bij de Vitis Vinifera druiven soorten. Echter het grote nadeel is dat voortplanting lastig is. Toch wel bijzonder relevant voor commerciële exploitatie. Een goed voorbeeld is de druivensoort Norton welke vooral in de staat Virginia te vinden is.

Conclusie

Grofweg kunnen we wel stellen dat wijn van één van de Amerikaanse vitis druivensoorten nog niet is waar de consument ze zou willen hebben, maar hybride variëteiten mooi en succesvol zijn. Maar realiseer dat alles smaak gebonden is en dus zeer persoonlijk is. Men is nog op zoek naar het vinden van het potentieel door te kruisen maar ook DNA manipulatie. Dus wie weet wat de toekomst nog gaat brengen.

Oost Aziatische soorten

Er zijn ongeveer 65 Vitis soorten in Azië te vinden, maar vooral de Vitis Coignetiae is bekend. Deze is vernoemd naar het Franse echtpaar Coignet die zaadjes van deze druivenplant uit Japan meenamen in 1875. De vorstharde druif vinden we vooral in oost Rusland en Japan. De druivenstokken worden niet zozeer voor wijn gebruikt maar zijn zeker interessant om nieuwe cultivars te ontwikkelen.

Dramatisch gevolg voor de Europese soort

En tenslotte de Europese en West en Centraal Aziatische soorten. Hier is slechts één soort, ofwel de Vitis Vinifera te vinden en die heeft de hele wereld veroverd. Het grote nadeel van deze specie is haar bevattelijkheid voor schimmels. Dankzij de internationale expansie die eind 19e eeuw flink op gang kwam, kwamen ook bacterieën en schimmels mee uit Amerika naar Europa. Naast Meeldauw en Valse Meeldauw (schimmels die uitstekend gedijen warme en vochtige regio’s) heeft vooral de druifluis ofwel Phylloxera verwoestend uitgehaald in de Europese wijngaarden.

Phylloxera is een insect die zich in de wortelstok vestigt en gaatjes perforeert. De wortelstok verzwakt, kan de sapstromen niet meer goed stimuleren, is vatbaar voor infecties en de druivenplant sterft af. Dit is exact wat er is gebeurd. In 1854 is deze luis ontdekt in Amerika door A Finch. Waarschijnlijk tussen 1858 en 1862 werd de druifluis verscheept naar Europa doordat het meeliftte op andere planten. In 1860 begonnen druivenstokken in de zuidelijke Rhône dood te gaan. Maar ook in de Douro  rapporteerde men een nieuwe ziekte. In 1863 stierven wijnstokken in de Provence op onverklaarbare redenen af. In 1868 werd de reden ontdekt, maar inmiddels was reeds 700.000ha aan wijngaarden vernietigd. Vanaf 1872 werd de druifluis in Oostenrijk gevonden en verspreidde het insect zich richting Hongarije, Tsjechië en Slowakije. Tussen 1874 en 1900 waren diverse uitbraken gerapporteerd in Duitsland. Ook verspreidde de luis zich naar Zuid Afrika, Uruguay en de rest van de wereld. Alleen om onbekende redenen zijn de Canarische Eilanden gespaard gebleven.

Wat is cultivar en kan wijn van hybride stokken mooi zijn?

De term druivensoort refereert dus aan de specie binnen de wijnstokfamilie. Cultivar is een samenvoeging van de engelse woorden cultivated (grape) variety en grofweg vertaald naar het Nederlands als “ras” of variëteit. Dit refereert dus aan de Chardonnays, Merlots etcetera. Je kan grofweg zeggen dat cultivar, ras en variëteit door elkaar gebruikt worden, maar er zijn heel kleine (wettelijke) verschillen.

Wanneer twee of meer variëteiten gekruist worden, krijg je een nieuwe cultivar. Zo heb je een kruising van druiven variëteiten binnen één familie (Vitis Vinifera x Vitis Vinifera).  Een voorbeeld is de Cabernet Sauvignon die is ontstaan door het kruisen van een wilde Cabernet Franc met Sauvignon Blanc. Wanneer dit binnen de Vitis Vinifera plaats vindt, refereert men naar “klassieke druivenras”. Wanneer een kruising tussen druiven variëteiten uit verschillende vitis families (bijvoorbeeld Vitis Vinifera x Vitis Labrusca) plaatsvindt, krijg je een hybride variëteit. Overigens zie je steeds vaker de referentie naar “PiWi” (Pilswiederstandsfähig ofwel schimmeltolerant) of “nieuwe druivenras”.

Een bijzonder voorbeeld is de Canadese Vidal die een kruising is tussen Ugni Blanc (Vitis Vinifera) en Rayon d’Or (welke afstamt van een Vitis Rupestris variëteit). Deze levert ijswijn van uitzonderlijke kwaliteit op. Maar een ander mooi voorbeeld is Johanniter. Dit is een kruising tussen Riesling, Ruländer (Pinot Gris), Gutedel (Chasselas) en Seyve-Villard een kruising met de Franse Siebel hybride variëteit.

Johanniter is een druiven variëteit die ontwikkeld is voor haar schimmelresistentie en vorstbestendigheid. Hierdoor is het een uitermate geschikte druivensoort om in noordelijke regio’s te verbouwen, waaronder Nederland. Je komt deze druif zelfs in Zweden tegen!

Een voorbeeld: de genealogie van Johanniter een hybride druivensoort

Genealogie Johanniter een hybride druivensoort

Dat de stamboom of afkomst van een druivenras complex kan zijn, bewijst de Johanniter wel. Deze variëteit is een kruising van vier rassen; Riesling, Chasselas, Pinot Gris en het (afgeleide) hybride ras Seyve Villard.

Om de kruising tussen Vitis Vinifera (VV) en Vitis Rupestris (in dit geval; VR) te vinden, moeten we terug naar de Siebel cultivars gaan. De verschillende Siebel rassen zijn een kruising tussen Aramon (VV), Allicante Bouschet (VV), AxR1 (kruising van een onbekend wild ras x wederom Aramon; dus een VV) en Jaeger 70, een ras in de Vitis Rupestris klasse. Dus hier hebben we de interspecies crossing te pakken.

Wanneer minimaal één voorouder geclassificeerd is als hybride, zijn alle nakomelingen ook hybride. Eigenlijk is dit vreemd. Neem de Johanniter waar 3 rassen afkomstig zijn uit Vitis Vinifera groep en “slechts” 1 een afgeleide uit Vitis Rupestris. Daarom spreekt men tegenwoordig vaker over “moderne rassen” of “interspecies kruising” dan over een hybride druivensoort.

Hoewel DNA tegenwoordig veel duidelijkheid kan geven, is het in de wereld van druivenrassen nog lang niet allemaal duidelijk. Het bovenstaand voorbeeld geeft aan dat de oorsprong van Pinot Noir, Chasselas, Gouais Blanc, Traminer en Grenache nog onduidelijk is.

Ludique wijnen Johanniter 2020

De kleine wijngaard van Ludique wijnen vinden we in de IJsselvallei in Gelderland. In 1999 is men begonnen met het aanplanten van deze wijngaard met louter nieuwe druivenrassen die beter geschikt zijn in het Nederlandse klimaat. Vervolgens is in 2008 is een tweede wijngaard aangelegd aan de oevers van de IJssel bij Deventer.

Ludique Johanniter een van de hybride druivensoorten voor een mooi en goede wijn

Dit is een bijzondere wijn van 60% Johanniter en 40% Cabernet Cortis (vanwege de kleine oogst Johanniter) uit de IJsselvallei in Gelderland. Doordat Johanniter overeenkomsten vertoont met Riesling vind je de milde zuren en fruitige tonen terug in deze wijn. De wijn geeft een groengele reflectie met lichte intensiteit. De expressieve neus geeft steen- en tropisch fruit. De wijn heeft een mild zuur, een volle body met gemiddeld + alcohol. Ze laat een filmend laagje achter op de tong en wordt gedragen door citrusfruit, ananas, lychee en gras met een licht vleugje paprika (wat te danken is aan de Cabernet Cortis). De afdronk is gemiddeld met een citrus overheersende smaak.

De balans tussen zuurgraad en aroma’s is prettig maar de wijn heeft een licht verhoogd alcohol percentage. De prettige lengte wordt gedragen door de zuren en citrusfruit. In de aanzet is de intensiteit hoog, zowel in de neus als in de mond. Echter deze vlakt snel af. De wijn heeft een lichte complexiteit omdat de nadruk op de primaire aroma’s liggen.

Kortom, dit is een plezierige wijn, heerlijk op het terras of bij een salade en het past zelfs bij een zuurkoolgerecht. Een mooi staaltje Nederlandse wijn!