cursus Archieven - Pagina 9 van 9

16 februari 20215 februari 2023

De exclusieve Bourgogne kan je vinden in de Côte d’Or!

Er is geen gebied waar zoveel over geschreven is als de Bourgogne, en dan vooral de Côte d’Or. We hebben de Beaujolais, de Mâconnais en de Côte Chalonnaise besproken. Maar de meest exclusieve wijnen van de Bourgogne vind je in de Côte d’Or. Niet voor niets associëren de meeste mensen de Côte d’Or met de Goudkust voor wijnliefhebbers. Er zijn twee verklaringen voor de naam Côte d’Or. Het is afgeleid van de goudgekleurde heuvels, wanneer in het najaar de zon er op staat. Echter wat niet iedereen weet is dat de naam afgeleid zou zijn van Côte d’Orient (oostelijke helling). Omdat de beste wijngaarden gelegen zijn op zuidoostelijke hellingen. Persoonlijk neig ik toch naar de eerste verklaring omdat Côte d’Orient ook voorkomt op kaarten uit de Middeleeuwen.

Deze regio is onder te verdelen in de Côte de Nuits en Côte de Beaune. In tegenstelling tot de andere regio’s in de Bourgogne, zijn er wel 60 verschillende appellaties in de Côte d’Or. Deze zijn verspreid in een gebied van 9.445ha en strekt uit van Dijon in het noorden tot de côte de Maranges in het zuiden.

De beste wijngaarden liggen smalle hellingen van mergel en kalksteen. Deze liggen dus op het zuidoosten met maximale blootstelling aan zon en warmte. De lager gelegen wijnstokken groeien op klei en wateren minder goed af, waardoor deze een mindere kwaliteit wijn opleveren.

De appellaties in de Côte d’Or

Regionale appellatie

De regionale AOC’s zoals Bourgogne Aligoté AC (een droge witte wijn), Bourgogne-Passe-tout-Grains AC (de rode tegenhanger welk vaak een blend is tussen Pinot Noir en Gamay uit de Beaujolais), Bourgogne Rouge AC en Bourgogne Blanc AC mogen in de gehele Bourgogne gebruikt worden. Verder nemen Bourgogne-Hautes Côtes de Nuits AC en Bourgogne-Hautes Côtes de Beaune AC een speciale plaats in – zie hieronder.

Gemeente appellatie

Vervolgens zijn er de gemeente appellaties. Dit zijn over het algemeen merkbaar betere wijnen. Vaak staan alleen de dorpsnaam vermeld op het etiket, dus een beetje topografische kennis komt hier enorm van pas! Er zijn 37 gemeentelijke appellaties waarvan Aloxe-Corton, Chassagne-Montrachet, Fixin, Gevrey-Chambertin, Puligny-Montrachet, Vougeot, Beaune, Meursault, Nuits-St-Georges, Pommard, Volnay, Vosne-Romanée de bekendste zijn. Wanneer de wijn afkomstig is van één climat, maar deze niet is gekwalificeerd als premier cru, staat de naam van de wijngaard soms ook vermeld maar in kleinere letters.

De Cru’s

Tenslotte de meest exclusieve Bourgogne wijnen die je in de Côte d’Or kan vinden; de single vineyard AC’s die zijn onder te verdelen in Premier Cru en Grand Cru. Daar waar in de Bordeaux een chateau de handelsnaam voert, is dat in de Bourgogne de specifieke wijngaard. De afmetingen van wijngaarden liggen vasten veranderen zelden. In Bordeaux daarentegen kan een chateau perceel bij kopen en dan krijgt dat perceel dezelfde classificatie als het chateau – ook wanneer de ligging minder gunstig is. Premier Cru wijngaarden hebben meer potentieel om zich te ontwikkelen dan gemeentelijke appellaties. Deze zijn dan nog onder te verdelen in Premier Cru van een enkele climat. Hier wordt de naam van het climat op het etiket is vermeld. En een Premier Cru geblend van verschillende climats; dan staat er alleen de dorpsnaam met Premier Cru op het etiket.

Côte de Nuits classificatie — Van links naar rechts: gemeentelijke appellatie met climat vermelding, Premier Cru single vineyard/climat, dorps appellatie en Premier Cru

Grand Cru wijngaarden hebben de beste ontwikkel potentie. Er zijn 33 Grand Cru wijngaarden in de Bourgogne. Men gaat er vanuit dat de reputatie van de Grand Cru’s zo bekend is, dat de dorpsnaam niet eens vermeld is. Alleen de naam van de wijngaard met de toevoeging Grand Cru staat op het etiket.

Een lijst van de Grand Cru wijngaarden kan je vinden op Wikipedia.

Côte de Nuits

Deze regio heeft een lengte van 20km bij slechts 200-800m breed en loopt van Dijon tot Corgoloin. En is vernoemd naar de plaats Nuits-St-Georges. De regio bevat bijna alle grand-cru ’s uit de Bourgogne en staat bekend om haar rode grand cru’s zoals Chambertin, Clos de Vougeot en Romanée-Conti. De prijzen zijn vandaar ook navenant.

De reden dat Côte de Nuits al bijna 2.000 jaar de faam van de Bourgogne draagt, is vooral gelegen in de maximale expositie naar zon en het ontbreken van waterlopen. Deze helling werd zo’n 50 miljoen jaren geleden gevormd door een verzakking in het Morvan-kalkplateau. Tijdens de laatste ijstijd ontstond door erosie een zeer steil en pal op het oosten gerichte heuvelrug (tussen 225 en 350 m hoog). Op de hellingen zelf, grotendeels ten westen van de N74 (route nationale), vinden we vooral harde kalksteen afgewisseld met kalkrijke mergel. Aan de voet en in de vallei is de kalksteen bedekt met een dikke laag erosiemateriaal, puin of alluviale afzetting. Het is vooral in de verweerde, zeer stenige, bruingekleurde (leem) en kalkrijke grond op de helling dat de pinot noir krachtige bewaarwijnen voortbrengt. Geen wonder dus dat op één na, namelijk Corton, alle rode grand cru’s hier te vinden zijn.

Côte de Nuits

Uitzondering hierop vormt de appellation Bourgogne-Hautes Côtes de Nuits, zijnde het heuvelland ten westen van de côte. Dit gebied, officieel erkend sinds 1961, produceert hoofdzakelijk rood en rosé van pinot noir. 18% van de productie bestaat uit wit van chardonnay en, zeldzaam, pinot blanc en pinot gris. De ligging van de wijngaarden is minder gunstig dan in de Côte, waardoor de wijnen lichter zijn. Dit vertaalt zich ook direct in de prijzen. Zie bijvoorbeeld de JC Boisset verkrijgbaar bij Gall.

Village appellatie

Appellation Côte de Nuits-Village is een gemeentelijke herkomstbenaming die enkel bestaat voor wijnen van de gemeenten Comblanchien, Corgoloin en Prémeaux uit het zuiden en Brochon, alsook de gedeclasseerde wijnen uit Fixin, in het noorden.

Voor alle duidelijkheid : Er bestaat geen AOC Côte de Nuits, alleen dorps appellaties en daarnaast zijn 10 Premier Cru en maar liefst 24 Grand Cru wijngaarden. Saillant detail, alleen het climat Les Musigny in Chambolle Musigny is Grand Cru met zowel rood als witte wijn in de Côte de Nuits. Alle andere wijngaarden bevatten alleen rode wijn.

Vougeot; het meest exclusieve climat in de Bourgogne en Côte d’Or

Tenslotte wilde ik even stil staan bij Vougeot. In dit dorpje vind je 65ha aan wijngaarden waarvan 4 climats een Premier Cru status hebben en 1 een Grand Cru. Omdat deze ommuurt is, heeft dit climat de naam Clos de Vougeot gekregen. Dit is tevens veruit het grootste aaneengesloten climat in de regio met maar liefst 50ha. Echter het is versnippert over 80 (!!) eigenaren.

Nochtans : onderaan bestaat de ondergrond uit een diepe laag klei- en leemgrond die moeilijk water doorlaat. Halverwege bevat de bodem een 45 cm dikke laag bruine kalkrijke kleigrond met veel stenen. De beste grond ligt bovenaan. Daar vinden we fijne klei met kiezelzand (amper 40 cm dik) op een laag harde kalksteen. Dat is de reden dat je vele verschillende wijnhuizen zien van Clos de Vougeot Grand Cru, met allen verschillende smaak notities. Bijvoorbeeld Louis Max bij Gall.

De rode wijnen van de Côte de Nuits staan internationaal befaamd om hun volle body, langstlevende wijnen die wereldwijd geproduceerd worden.

Côte de Beaune

Ook deze regio kent een lengte van 20km van noord naar zuid en slechts enkele honderden meters breed en strekt van Pernand-Vergelesses tot aan de Côte de Maranges. Hier produceert men rode wijnen zoals Pommard, Volnay, Aloxe-Corton van Pinot Noir en witte wijnen zoals Corton, Meursault en Montrachet van Chardonnay. De Pinot Noir vind je vooral van de grens met de Côte de Nuits tot rondom Beaune en een beperkte aanplant in het zuiden rondom Santenay. Verder domineert vooral de Chardonnay druif in dit gebied.

In totaal zijn er 20 Premier Crus en 9 grand crus wijngaarden in de Côte de Beaune. Er is slechts één rode Grand Cru; het climat Corton (in het dorp Aloxe-Corton). De oorzaak hiervan ligt vooral in de bodem, in de Côte de Beaune is deze vooral mergelkalksteen en is mergachtig vanuit het midden tot aan het bovenste deel van de helling. Hierdoor is de wijn iets lichter dan in de noordelijke zuster. De dorpen met de hoogste reputatie in de Côte de Beaune zijn Meursault, Puligny-Montrachet en Chassagne-Montrachet. Hier kan je de beste Chardonnay wijnen vinden, en tevens veruit de duurste. Deze wijnen kunnen gemakkelijk een decennia rijpen op fles. En wanneer je deze dan opentrekt ervaar je de meest complexe droge witte wijn ter wereld!

Haute Côte de Beaune

Ook hier heb je een strook wijngaarden ten westen van de Côte de Beaune, op een hoger gelegen plateau liggen; de Bourgogne-Haute Côte de Beaune AC. Hier geldt hetzelfde als in de Côte de Nuits. Deze wijnen zijn iets lichter en vriendelijker geprijsd.

Conclusie exclusieve Bourgogne in de Côte d’Or

De Côte d’Or mag dan de meest exclusieve Bourgogne wijnen bevatten, maar het mag duidelijk zijn dat de keuze erg groot is. Hoewel er slechts vier categoriën in appellatie zijn, omvat het al snel 80+ appellaties! En door het appellatie systeem en versnippering van de wijngaarden door de vererving is het er niet makkelijker op geworden. Het feit dat bijvoorbeeld Clos de Vougeot 50ha groot, van 80 verschillende eigenaren die ieder hun eigen wijn maken, Premier Cru is geclassificeerd is, wilt niet zeggen dat al die wijnen het ook waardig zijn. Aangezien de bodem, de waterafvoer, de wijnmaak methode allemaal kunnen verschillen!

Er zit maar één ding op, zelf ervaren. Echter dan heb je een flinke portomonee nodig. Dus dan zijn de lagere appellaties een mooie uitkomst!

9 februari 202124 september 2021

Alternatief in Bourgogne, de twee gezichten van de Côte Chalonnaise

Dit is het derde artikel in de reeks over de Bourgogne, waarbij we nu stil gaan staan bij de twee gezichten van de Côte Chalonnaise. Deze appellatie ligt geklemd tussen de Mâconnais in het zuiden en de fameuze Côte d’Or in het noorden. De appellatie strekt zich uit over 40km van noord tot zuid en 7km breed.

Het is vernoemd naar de nabijgelegen stad Chalon-sur-Saône. Hoewel deze stad zelf geen wijngaarden omvat en zelfs buiten de grens van de appellatie ligt, wordt ze desondanks de tweede wijnstad van de Bourgogne genoemd. Dit dankt de stad aan de historische waarde van de ligging aan de Saône; het was een belangrijke binnenhaven voor de wijntransport over de Saône.

Terroir en klimaat van de Côte Chalonnaise

Feitelijk is de Côte Chalonnaise een verlenging van de zuidelijke deel van de Côte d’Or, de Côte de Beaune. Echter waar in de Côte d’Or de wijngaarden aan elkaar grenzen, worden wijngaarden in de Côte Chalonnaise afgewisseld met akkerlanden en weilanden. Lang was er sprake van een polycultuur waar boeren een combinatie van de drie uitvoerden.

Het is dan niet verrassend dat in het noorden van de Côte Chalonnaise de bodem vooral uit kalk bestaat. Hiervan profiteren vooral de wijngaarden rondom de steden Bouzeron, Rully en Mercurey. Verder naar het zuiden, tegen de Maconnais aan, vind je meer klei en mergel gronden. Daarvan profiteren de wijngaarden rondom Givry en Montagny. Het verschil zie je ook terug in de wijn. Op kalk gronden zijn wijnen fijner en soepeler. Terwijl op klei en mergel wijnen meer gesloten zijn.

Het landschap is wel iets grilliger en de wijngaarden liggen op zuid-oostelijke exposie – wat minder ideaal is vergeleken met de Côte de Beaune.

Het klimaat is in grote lijnen hetzelfde als de grote buur Côte de Beaune, waar dan ook vaak afgunstig naar gekeken wordt. Warme lucht wordt aangevoerd uit het Rhônedal waardoor er een mediterraans invloed is. Echter diezelfde lucht kan ook zorgen voor heftige regen- en onweersbuien, voor tijdens het oogst seizoen.

Druivenrassen

Er zijn 4,500ha aan wijngaarden, terwijl de gemeentelijke appellaties slechts 1,600ha omvatten. Deze gemeentelijke appellaties (Bouzeron, Rully, Mercurey, Givry en Montagny) mogen ook de naam premier cru hanteren. Grand Cru bestaat niet in deze regio. De dominante druiven zijn Pinot Noir en Chardonnay, maar er staat ook Aligoté – een kruising tussen Pinot Noir en een oud Gallisch ras wat niet meer bestaat, Gouais. Dit is overigens een witte wijn.

AOC Bouzeron

Met haar 56ha aan wijngaarden zijn in de AOC Bouzeron uitsluitend wijnen te verkrijgen van Aligoté. Dit zijn licht gouden wijnen met een neus van acacia, witte bloemen en citrus fruit. Ook in de mond vol, vaak tikje room, wit fruit en mineralig door de bodem. Heerlijk te combineren bij paddestoelen risotto, gougères, quiches, geitenkaas of gerookte ham.

AOC Rully

Rully kent 368ha aan wijngaarden, waarvan 96ha premier cru wijngaarden zijn. Hier staat voor 66% Chardonnay aangepland. Het geeft gouden witte wijnen met aroma’s van acacia, witte bloemen en steenfruit. In de mond spat het fruit eruit en is de wijn heerlijk in balans. Wanneer de wijn rijpt ontdek je gedroogd fruit, honing en kweepeer. De rode wijn, gemaakt van Pinot Noir is robijn rood. In het boeket ontdek je zwart fruit, rood fruit en zoethout. De relatief licht wijn is goed gestructureerd met verfijnde tannine. Wanneer je de wijn laat rijpen, gaat het fruit meer richting gekookt fruit. Tevens staat Rully bekend om haar mousserende Crémant de Bourgogne.

AOC Mercurey

Heeft 649ha wijngaarden waarvan zo een 166ha zijn aangemerkt als premier cru. De Chardonnay speelt hier maar een zeer kleine rol en de aanplant is dus vooral Pinot Noir. Op de mergel-kalkstenen bodem doet deze druif het bijzonder goed. Het is een krachtige wijn die heel goed gepaard gaat met stevige vleesgerechten en milde zachte kazen of juist gerijpte. De Chardonnay kenmerkt zich door haar kruidige bloemige boeket en is een heerlijke match met gegrilde vis, aziatische keuken of harde kazen. De wijn zijn doorgaans snel op dronk.

AOC Givry

Nu we iets zuidelijker zijn afgedaald, komen we in Givry aan. Hier ligt ongeveer 300ha aan wijngaarden, waarvan 148ha premier cru zijn. Ook hier geldt dat de Pinot Noir overwegend is aangepland. De wijn is herkenbaar aan haar karmozijnrode kleur met paarse tint. En aardbeien, bramen, zoethout, kruidnagel spatten uit het glas. In de jonge wijnen is de tannine nog erg aanwezig, maar wanneer deze rijpt, wordt de wijn soepel en vol. Heerlijk bij paté, charcuterie. Een mooi voorbeeld is Thénard Givry Rouge premier cru Les Bois Chevaux welke bij ons verkrijgbaar is. Overigens worden de rode wijnen uit Givry vaak vergeleken met die uit Volnay (in de Côte de Beaune).

Een witte Givry is helder bleekgoud van kleur met aroma’s van honing, limoen en kalk. Het kent een mooi evenwicht tussen zuurgraad en zachtheid waardoor de wijn een mooie lengte krijgt. Geserveerd bij vis in lichte sauzen versterkt de beleving van de combinatie!

AOC Montagny

En tenslotte het meest zuidelijk gelegen appellatie. Hier vind je alleen witte wijnen van Chardonnay verspreid over 351ha (waarvan 210ha premier cru); bleek goud kleurend met een groene hint wanneer de wijn nog jong is. Indien langer gerijpt neigt de kleur naar donker goud. De neus is vooral bloemig, acacia, kamperfoelie, bramenbloemen. In het palet vooral hazelnoot, witte perzik, rijpe peer met een heerlijke kruidige afdronk. Als spijs combinatie denk aan paella, kalfsvlees of romige kazen.

Hoewel Montagny relatief onbekend is, is ze bijzonder gemind bij de wijnliefhebbers!

Côte de Couchois

Tenslotte wilde ik de Côte de Couchois aandragen. Deze nieuwe AOC is pas in 2000 erkend en is dus naar Franse begrippen een jongeling. Je kan het zien als het verstilde achterland van de Côte Chalonnaise, of het onbekende zuiden van de Hautes-Côtes de Beaune. Het kleine bourgondische wijndistrict is in ieder geval uniek: steeds glooiend, afwisselend (ook de wijngaarden liggen verspreid) en het landschap vertoont alle kleuren groen. Dit is feitelijk een ander gezicht in de Côte Chalonnaise.

Het klimaat is een tikje anders dan in de Chalonnais; warme zomers en strenge winters dragen bij een verfrissende Pinot Noirs uit deze appellatie. Het omvat ongeveer 250ha aan wijngaarden op een ondergrond van klei, graniet en keien. Dit zorgt dus ook voor haar eigen unieke smaak. Helaas is deze relatief onbekende appellatie nauwelijks bekend buiten de eigen regio. Reden is dat in Bourgogne de handelaren (négociants) een grote rol spelen. En die hebben weinig interesse om zo een kleine onbekende appellatie mee te nemen. Maar mocht je in de buurt zijn, zeker de moeite waard om te ontdekken!

Conclusie

Het is een interessante vraag waarom de Côte Chalonnaise “achter” is gebleven bij de Côte de Beaune, terwijl er zoveel overeenkomsten zijn. Eén aspect is mogelijkerwijs van historisch aard; het afschalen van de mijnbouw industrie en de langzamere aanplant van de wijnstokken. Maar ongetwijfeld spelen financiële middelen ook een rol. De wijnen in de Côte d’Or zijn eenmaal aanzienlijk prijziger, daardoor liggen investeringen in de Chalonnais op een lager pitje. Druiven worden veelal machinaal geoogst waardoor de kwaliteit minder gegarandeerd kan worden.

Maar wat is nu het verschil tussen Beaujolais, Maconnais en Chalonnaise? Nu het mag duidelijk zijn dat in de Beaujolais een volledig andere wijn wordt gemaakt. Allereerst is de dominante druif Gamay, hoewel ook Pinot Noir en Chardonnay aangeplant staan. Echter de focus ligt op jonge soepele wijnen met gebruik maken van maceration carbonique.

De Maconnais is net iets warmer van klimaat en dat verschil proef je terug in de wijnen. Fruit is net wat warmer (steenfruit tov citrusfruit in de Chalonnais).

De twee gezichten van de Côte Chalonnaise mogen nu wel duidelijk zijn. Aan één kant makkelijke soepel wijnen, maar aan de andere kant produceren de gemeentelijke appellaties toch echt wel kwalitatieve betere wijnen. Ook wanneer je kijkt hoe de Côte Chalonnaise zich probeert te onderscheiden van de Côte d’Or en de Maconnais laat zien dat de regio hard aan zichzelf werkt.

Over de Côte d’Or gaan we het volgende week hebben!

2 februari 20214 februari 2021

Bourgogne verdiept: de verrassend mooie en betaalbare Mâconnais

In dit tweede deel van ons artikel over Bourgondië, gaan we inzoomen op de Mâconnais. Befaamd en bemind om de Pouilly-Fuissé, maar er is natuurlijk nog veel meer; de verrassend mooie en betaalbare Mâconnais.

De ligging van Mâconnais

Beaujolais en haar affiniteit met Bourgogne

Dit is het zuidelijkste Bourgondische terroir, indien je de Beaujolais apart rekent. In de Mâconnais strekken de wijngaarden 35km lang van Sennecy-le-Grand en St Verand. En 10km breed. De regio is begrenst door twee valleien; de Grosne vallei in het westen en de Saône vallei in het oosten. Hier ligt een wijnland met twee gezichten.

Ten zuidwesten van Tournus bieden de Mâconnais bergen een opeenvolging van beboste pieken en kleine valleien, ideaal voor wijnbouw.

Verder naar het zuiden maken de heuvels plaats voor een grandeur landschap, gedomineerd door monumentale rotsen. Waaronder die van Vergisson en Solutré. Dit gaat naadloos over in de Beaujolais.

Het overgewicht van Chardonnay

Wat ooit een regio was voor de Gamay, is tegenwoordig de Chardonnay de dominante druif, maar liefst 80% van de aangeplante druivenrassen is Chardonnay! Verder voor rode wijn zie je dat de Pinot Noir langzaam is verdrongen door de Gamay. Ja, dezelfde druif als in de Beaujolais. Echter hier is deze minder expressief dan in de zuidelijke broer vanwege het terroir.

In 2017 omvatte de Bourgogne 30,000 hectare, waarvan 5,700 ha in de Mâconnais lag. Er worden ongeveer 50 miljoen flessen gebotteld.

Klimaat en terroir

Er heerst een semi-continentaal klimaat dat ietwat beïnvloed wordt door de Atlantische Oceaan. Regelmatig regen in de lente, een lange warme zomer, zachte herfst en een lange koude winter. In de vroege lente kan het nog vriezen, het kan er ook flink regenen en ook zware hagelbuien kunnen er voorkomen. In vergelijking met de Côte d’ Or kent de Mâconnais meer zonuren en neerslag en minder vorst.

De ondergrond kenmerkt zich door de diversiteit die zich meer dan 200 miljoen jaar geleden heeft gevormd. Van Tournus tot Clessé vind je de meeste kalksteen- en calciumbruine bodems, welke ontstaan zijn in de Midden-Jura. In combinatie met de gunstige belichting en hoogte, is dit een ideaal gebied voor Chardonnay.

Vanaf het dorp Verzé is de bodemsamenstelling meer van silica, zand en klei gemend met kalksteen of zandsteen kiezels. Op deze ondergrond gedijd de Gamay prima. Vooral de kalksteen rijke gronden in Vergisson of Solutré maken de productie van rijke en zeer goed gestructureerde wijnen mogelijk.

Primeur voor Premier Cru

Hoewel de Mâcon slechts 45km ten zuiden van de welbefaamde Côte d’Or ligt, zijn hier toch echt de meer betaalbare wijnen te vinden. In tegenstelling tot de andere Bourgondische subregio’s, zijn er in de Mâconnais heel lang geen Grand Cru of Premier Cru wijngaarden geweest. Tot september 2020. Met de opening van de eerste wijnoogst 2021 heeft INAO, het Nationaal Comité van oorsprongsproducten van Oorsprong en kwaliteit, bekend gemaakt dat 22 van de 127 climats in de AOC Pouilly Fuissé een Premier Cru wijngaard zijn. Deze kwaliteitsaanduiding zal gevoerd gaan worden voor wijnen met jaargang 2020. Pouilly Fuissé ligt in het zuiden van de Mâconnais aan de voet van Mont Pouilly. Nu is het wachten dat ook de dorpen Vergisson, Pouilly-Solutré, Fuisée en Chaintré ook worden verheven in de Premier Cru status.

De appellaties van de Mâconnais

De algemene appellatie is Mâcon AC. Deze gebruikt men voor zowel de witte wijn van Chardonnay, als de rosé en rode wijn van Gamy of Pinot Noir. De druiven zijn dan afkomstig uit een willekeurige wijngaard in de Mâconnais. Om de wijn Mâcon Superieur AC te noemen, zal het alcohol percentage in de wijn iets hoger liggen dan in de Mâcon AC wijnen (te weten minimaal 11%). Beiden appellaties omvatten zowel witte als rode wijn. Deze wijnen komen echter minder voor, omdat veel wijnen in een andere categorie vallen. De witte wijnen hebben een groengele kleur, zijn fris en aromatisch met hinten van amandel en hazelnoot in de neus. De rode wijnen donker robijnrood, fruitig en krachtig met rood en zwart fruit smaken.

Ook hier kennen we de Mâcon Primeur of Nouveau, net als in de Bourgogne. Ze gaan na de oogst nog twee maanden gisten, waarna ze beschikbaar worden gesteld voor de verkoop. Dit zijn zeer toegankelijke wijnen.

Dan komen we bij Mâcon Village AC, wijn afkomstig uit 43 dorpen mogen hun witte wijn (geblende) onder deze appellatie uitbrengen. Echter wanneer de wijn uitsluitend afkomstig is van wijngaarden uit één van 26 specifieke dorpen, mag de wijn Mâcon + de naam van het dorp + AC heten, bijvoorbeeld Mâcon Chardonnay AC of Mâcon Fuissé AC. Het verschil is dus dat in het eerste geval de druiven afkomstig kunnen zijn uit alle 43 dorpen en geblend worden. In het tweede geval komen de druiven dus uit wijngaarden binnen de gemeente grenzen. Deze twee soorten wijnen zijn in grote lijnen gelijk aan de stijl van Mâcon AC wijnen, echter tonen meer rijpheid, body en karakter.

Ongeveer ¾ van de wijnen uit de Mâconnais hebben de appellatie Mâcon + de naam van het dorp + AC. De wijnen onderscheiden zich van de Mâcon AC wijnen doordat ze krachtiger en ronder zijn met aroma’s van witte bloemen, vers fruit en na verloop van tijd noten, honing en toast.

Gemeente appellaties

De verrassend mooie en betaalbare Mâconnais

Tenslotte hebben we nog een vijftal gemeente appellaties waar de Pouilly-Fuissé AC de meest bekende is. De andere gemeente appellaties zijn Pouilly-Loché AC, Pouilly-Vinzelles AC, Saint-Véran AC en Veré-Clessé AC.

Soms staat ook de Climat nog vermeld onder de gemeente appellatie. Hier staan de meest verrassend mooie en betaalbare wijnen van de Mâconnais. De wijngaarden staan op amfitheater-achtige hellingen die een natuurlijke zonnetrap vormen. Deze wijnen behoren tot de rijkste Bourgondische wijnen en halen alcohol percentages van wel 14%! Van alle wijnen uit de Mâconnais, hebben deze het meest profijt van houtrijping. Smaken als perzik en meloen wisselen af met noot door de houtrijping. Overigens let wel op, Viré-Clessé, Saint Véran en Pouilly Vinzelles kent naast de gemeente appellatie, ook de Village appellatie; zoals Mâcon Village Viré-Clessé AC.

Wijn-Spijs

Veel van de wijnen uit de Mâcon zijn licht en fris. Vandaar dat ze ideaal matchen bij frisse salades, visgerechten, maar bij voorkeur geen vette vis of bij zachte kazen.

Conclusie

Daar waar de Beaujolais zich richt op rode wijnen, is de Mâconnais gericht op witte wijnen. De Mâconnais kan zich op veel gebieden meten met de Côte d’Or, denk aan ligging, zonuren en terroir. Maar eigenlijk alleen de gemeente appellaties komen echt in de buurt van de kwaliteit van de Côte d’Or. Echter het is wel een value-for-money gebied, aangezien een goede Pouilly Fuissé is verkrijgbaar rond €20, terwijl een wijn van de Cote d’Or al snel €40 kost! Vandaar met recht de titel deze week, “De verrassend mooie en betaalbare Mâconnais”.

Doordat in de regel het klimaat in Mâcon koeler is, is het lastig deze wijn te vergelijken met wijnen uit de “nieuwe wereld”.

Climats ofwel Lieux-dits: een perceel met wijngaarden dat al eeuwen onder dezelfde naam bekend staat en een heel eigen identiteit heeft, zowel in cultureel opzicht vanwege zijn 2000-jarige geschiedenis als in natuurlijk opzicht vanwege zijn bodem, ondergrond, ligging en klimaat. De ‘Climats’ van de Bourgondische wijngaarden zijn toegevoegd aan de prestigieuze Werelderfgoedlijst van UNESCO in 2015.

26 januari 20212 mei 2021

Fantastische Beaujolais: de affiniteit met Bourgogne

Ik zat van het weekend te genieten van een glas Beaujolais grand cru tijdens een heerlijke stoofpot van kip. Toen ontstond het idee om een serie te maken over de fantastische Beaujolais en haar affiniteit met Bourgogne.

Bourgogne in een vogelvlucht

Over de Bourgogne zelf kan je eindeloos uitweiden. Maar één ding staat vast, er zijn zelden zulke complexe gebieden als de Bourgogne. Bourgogne wijnen staan erg hoog aangeschreven internationaal gezien. Er zijn vele coöperaties en wijn domeinen en de kwaliteitsaanduiding gaat zelfs tot op wijngaard niveau. Maar de verschillen op wijngaard niveau kunnen aanzienlijk zijn. En hoe is dit dan duidelijk voor een consument? Daar wil ik in de volgende serie van artikelen verder op in gaan.

Ligging van Bourgogne

De wijnstreek Bourgogne is gelegen tussen de steden Dijon en Lyon langs de rivier de Saône, met de Chablis als uitzondering bij de stad Auxerre. Het ligt oostelijk van het Central Massief, de bergketen, wat een natuurlijke bescherming geeft tegen regenval. De regio is 32.582km2, heeft 29.395ha aan wijngaarden die 188 miljoen flessen wijn produceren (cijfers 2018). De ondergrond is gedomineerd door kalkrijke kleiachtige grond, waar vooral Chardonnay staat aangepland, of kalkrijke mergel waar vooral Pinot Noir te vinden is. In de Bourgogne spelen aspecten als steilheid en richting van de helling, maar ook diepte, drainage, mogelijkheid om warmte af te geven en mineraliteit van de bodem een grote rol.

De verschillen in deze aspecten veroorzaken de verschillen in de wijn, aangezien vooral Chardonnay en Pinot Noir heel gevoelig zijn voor terroir. De belangrijkste druivensoorten zijn dus Pinot Noir en Chardonnay. Daarnaast vind je ook Aligoté en Gamay.

Nu hebben we het gehad over het terroir, wat op zichzelf al lastig te doorgronden is. Nu gaan we nog een stap verder. Tot aan de Franse Revolutie waren de wijngaarden vooral in handen van de Kerk en de adel. Vanaf 1791 werden de wijngaarden opgesplitst en geveild. Dankzij de Code Napoléon de wijngaarden verder gesnipperd omdat alle erfgenamen bij wet eigenaar werden van een wijngaard. Je dient als wijnliefhebber niet alleen de namen van de dorpen of zelfs de wijngaarden paraat hebben, maar ook nog de namen van producenten op de percelen van een wijngaard!

Maar tot dusver de vogelvlucht, laten we nu eens gaan kijken in het andere gebied; de fantastische Beaujolais.

De fantastische Beaujolais en haar affiniteit met Bourgogne

De Beaujolais, genaamd naar de voormalige hoofdstad Beaujeu, is een onderdeel van Bourgogne. Maar toch ziet men dit als een op zichzelf staande regio. Dit is omdat de bodem, de dominante druivensoort en het klimaat significant verschilt ten opzichte van de Bourgogne. En daardoor dus ook de wijn. De dominante druif is de Gamay. Hiervan maakt men relatief simpele en fruitige wijnen die je het best jong kan drinken – hoewel ze zeker op fles kunnen ontwikkelen. Verder vind je slechts 1% Chardonnay aangeplant in de regio. De regio is ongeveer 1.750km2 groot en produceert ongeveer 93 miljoen flessen wijn afkomstig van 15.000ha wijngaarden (cijfers 2018 Beaujolais.com).

Interessante observatie is dat Beaujolais een fractie is van de grote broer Bourgogne, maar toch de helft van de wijn produceert van diezelfde grote broer! Overigens, net als in de Bourgogne, kent de Beaujolais ook subregio’s met grote verschillen, én komt de “bulkwijn” uit de zuidelijkste regio.

Bas-Beaujolais

De Beaujolais kan je vinden ten zuiden van Maçon en strekt zich uit tot aan Lyon. De regio is in te delen in twee subregio’s, Bas-Beaujolais en Haut-Beaujolais. De grens ligt ter hoogte van Villefranche-sur -Saône door de rivier Nizerante. Ongeveer 50% van de Beaujolais wijnen komen uit Bas-Beaujolais.

De wijn dankt zijn grootste bekendheid aan de Beaujolais Primeur. Dit is jonge wijn die na 31 januari volgend op de oogst op de markt komt. Ook de Beaujolais Nouveau wint aan terrein. Deze nog jongere wijn kom vanaf de 3^e donderdag in november volgend op de oogst op de markt. Deze wijnen zijn dus beiden zeer jong waarbij de nadruk op het fruitige karakter ligt. Tevens ligt alcohol relatief laag, minimaal vereiste is 9.5%. Dit fruitige karakter wordt benadrukt door de wijn maak methode. Deze jonge wijnen komen van de zandgronden in het zuidelijke deel van de Beaujolais en zijn Beaujolais AOC gelabeld. Overigens bestaat er ook een Beaujolais Supérieur. Dit is een gelijke wijn, echter de minimale alcohol is 10%.

Haut-Beaujolais

De Haut-Beaujolais omvat de Beaujolais Village en Beaujolais Grand Crus. In het westen, gelegen op granieten schist waar Gamay een bijzondere affiniteit mee heeft, liggen de 39 Beaujolais Village dorpen. Deze wijnen hebben het label Beaujolais Village AC en brengen ongeveer 25% van de wijnen voort. Deze wijnen zijn na 1-2 jaar goed op dronk. Tevens kunnen Beaujolais Village wijnen als Beaujolais Village Primeur AC op de markt gebracht worden, binnen de wettelijke tijdslijnen natuurlijk.

Op de noordelijke granieten glooiende heuvels vind je de grand crus van de Beaujolais. Hier liggen 10 dorpen die zijn erkend dat ze uitzonderlijk goede wijn produceren met een onderscheidend en identificeerbaar kenmerk. Dit zijn krachtige wijnen met volle body en worden beter door flesrijping. Groot verschil met de andere Beaujolais wijnen, is dat de grand crus volgens de “normale” wijze worden gevinificeerd. Hieronder noem ik een paar van de AOC’s.

AOC Juliénas

Juliénas is één van de oudste AOCs en het dorp is vernoemd naar Julius Cesar. De wijnen zijn harmonieus en hebben een goede structuur. Ze zijn heerlijk om jong te drinken, maar sommigen kan je zelfs wel 10 jaar wegleggen!

AOC Brouilly

Dit is de zuidelijkste en tevens grootste AOC. Een Brouilly is heerlijk romig en zacht in het 2^e jaar na de oogst.

AOC Fleurie

Een Fleurie heeft een uitgesproken en elegant karakter vol fruit en bloemen. Ze wordt niet voor niets de meest vrouwelijke Cru van de Beaujolais genoemd. In de gelijknamige gemeente groeien de stokken op een arme bodem dat bestaat uit verpulverd graniet.

AOC Moulin-à-Vent

Dit is de eerste officieel erkende Cru de Beaujolais. Deze wijn is niet vernoemd naar een plaatsnaam, zoals alle andere crus, maar naar een oude gerestaureerde windmolen. Wijnen uit deze AOC zijn de meest volle en complexe Beaujolais wijnen die tevens het langst bewaard kunnen worden. De wijn krijgt nagenoeg het karakter van een Bourgogne!

Dit is ook de wijn die ik van het weekend geproefd heb. Het is een mooie wijn met een neus van rode kers en aardbei. Maar ook een vleugje tijm en peper. De wijn kent een hoge zuurgraad en medium body en een palet, naast het rode fruit, van specerijen zoals laurier, zoethout.

Productie methode

De productie van Beaujolais gebeurd op een andere wijze vergeleken met de meeste wijnen. Hier wordt gebruik gemaakt van een koolzuurgasvergisting (macération carbonique) en trosvergisting. De druiven gaan in grote kuipen. Door het gewicht van de bovenste trossen druiven, kneuzen de onderste druiven Vergisting komt op gang door de vrijgekomen sappen. Het vrijgekomen koolzuurgas stijgt naar de bovengelegen trossen en brengt daar de vergisting op gang. Kleurstof en tannine breekt af door de vrijgekomen alcohol en wordt opgenomen in de vloeistof. Dit is een methode waarbij men geen zuurstof gebruikt zodat de fruitigheid van de druif behouden wordt. De eerste lekwijn is afgetapt na de koolzuurgasinwerking, men perst het residu en is geblend met de lekwijn. Tenslotte vindt malolactische vergisting plaats. Deze techniek van macération carbonique geeft typische smaken van rood fruit en banaan af.

Wijn-spijs suggesties

Beaujolais (nouveau en primeur) zijn geen bewaarwijnen en indien deze koel worden geschonken, komen smaken nog beter tot hun recht. Deze jonge wijnen gaan heel goed bij een kaas/charcuterie plankje. De Grand Cru staat fantastisch naast een licht vlees gerecht zoals kip stoofpot of varkensvlees. Maar ook zeker bij lamsvlees met rozemarijn bijvoorbeeld.

Conclusie

Zoals we nu gezien hebben met de fantastische Beaujolais en haar affiniteit met de Bourgogne, maar toch weer niet. Want beiden regio’s worden toch apart van elkaar gezien. Dat zo een klein gebied toch tot zoveel in staat is, is bewonderenswaardig. En Beaujolais moet echt niet gezien worden als een inferieure wijn. Er is eenmaal nog veel meer te halen.

De Bourgogne is echt veelzijdig en complex, maar dat gaan we in de volgende artikelen verder onderzoeken.

17 november 202022 januari 2023

Wat is het verschil tussen mousserende wijnen?

Je hoort het misschien wel vaker, “het is altijd tijd voor champagne! Er hoeft geen speciale gelegenheid te zijn, met champagne bouw je altijd een feestje”. Maar wat is nou champagne, en wat is cava, prosecco, spumante? Tegenwoordig heb je ook mousserende wijn uit Amerika, Zuid Afrika. Wat is nu het verschil tussen mousserende wijnen, behalve de prijs dan?

Productie van mousserende wijn

Je kan grofweg zeggen dat er vijf verschillende productie methodes zijn voor het maken van mousserende wijnen;

Traditionele methode
Transfer methode
Tank methode
Asti methode
Koolzuurinjectie

Vuistregel is dat de druiven een relatief laag suikergehalte moeten hebben vergeleken met stille wijnen, omdat de tweede vergisting, die de meeste wijnen hun belletjes geven, ook de alcohol verhoogt. Daarnaast moeten de druiven een hoog zuurgehalte hebben vanwege de frisse stijl van de wijn. Echter onrijpe druiven (die hoog zuur hebben), hebben ook de ongewenste groene, plantaardige kenmerken.

Deze vereisten maken het niet makkelijk voor het telen van druiven voor mousserende wijn. Het klimaat dient koel te zijn omdat daar de suiker- en zuurgehalte zich langzaam ontwikkelen. In een warm klimaat is het dus zaak om vroeg te plukken, maar loopt men het risico dat die groene, plantaardige kenmerken nog in de druif zitten omdat deze nog niet de juiste fysiologische rijpheid heeft verkregen.

Traditionele methode of Méthode Champenoise

De traditionele methode is de enige methode om champagne te maken. Andere regio’s en landen maken ook gebruik van dit proces om een hoge kwaliteitswijn te maken. Echter die mogen dus geen champagne heten. In Frankrijk staan deze bekend als Crémant met de naam van de regio, zoals Crémant de Loire of Crémant de Bourgogne en in bijvoorbeeld Zuid Afrika Cap Classique.

Champagne

Alleen een mousserende wijn uit de Champagne streek in Frankrijk mag de naam champagne dragen. Champagne is een beschermde oorsprongsbenaming (BOB). Dit dateert terug naar 1908 toen BOB Champagne officieel erkend werd. Er zijn ongeveer 16,100 wijnboeren actief in de streek. Er zijn 360 grande maisons, champagnehuizen, die slechts 10% van de wijngaarden in handen hebben, terwijl ze 70% van de wijn produceren. Veel druiven worden dus ingekocht.

Interessant weetje is dat 66% van de druiven gebruikt in champagne van de pinot noir en pinot meunier afkomstig zijn, welke blauwe druiven zijn. Om schilcontact en dus extractie te beperken, dienen deze blauwe druiven zo snel mogelijk (zacht) geperst worden. De andere bekende druif in champagne is chardonnay. Champagne gemaakt van 100% witte druiven heet Blanc de Blanc.

Plukken en persen

De Franse wet schrijft voor dat druiventrossen hand geplukt moeten zijn. Het persen van de trossen gebeurd in twee stappen; de eerste 2,050 liter die van 4,000 kg druiven afkomt, heet “Coeur de Champagne” of Cuvée en houdt men apart voor de duurdere wijnen. De tweede persing van 500 liter sap heet “taille”. Deze is voor de goedkopere wijnen bedoeld omdat het sap al wat wranger en donkerder is.

Vergisting

Het geperste sap wordt, na de bezinking van de vaste delen zoals pitjes en stukjes schil, opgevangen als een witte wijn. Tijdens de vergisting zet de most zich om in een wijn van ongeveer 10.5% alcohol. Men mag suiker toevoegen om het percentage boven de 11% te verkrijgen. Dit noemen ze “chaptaliseren”.

De wijnmaker kan ervoor kiezen om malolactische vergisting te laten plaatsvinden. Omdat de invloed op de wijn zo veel bepalend is, is dit een belangrijke beslissing voor het wijnhuis. Hierna vindt klaring plaats om een stille basiswijn ofwel Vin Clair te maken. Deze wijn kent een enorm hoge zuurgraad en is dus niet aangenaam om te proeven.

Assemblage

Tijdens de assemblage blend de wijnmaker de verschillende Vin Clairs om de huisstijl van te maken. Zelfs door gebruik te maken van basiswijnen van andere jaren. Hierbij is natuurlijk in acht genomen wat de eigenschappen van de onderliggende druiven zijn; voor chardonnay is dat frisheid en verfijndheid, voor pinot noir kracht/body en diepere aroma’s en voor pinot meunier is dat soepelheid en fruitigheid.

Vervolgens vindt botteling en vervolgens gisting en rijping op fles plaats. In dit proces ontstaan de bubbels die zo kenmerkend zijn voor mousserende wijnen. De liquor de tirage, een mengsel van suiker, gist en hulpstoffen wordt toegevoegd, welke de druk op de fles bepaald.

Tweede vergisting

De flessen sluit men af met een kroonkurk en weggelegd (“sur latte”). In de fles vindt nu de tweede vergisting plaats waarbij suikers en gist worden opgezet naar CO2, welke nu echter niet kan ontsnappen, zoals bij de eerste vergisting. De vergisting duurt tussen 14 en 60 dagen waarbij hoe langzamer de omzetting is, hoe complexer de wijn wordt en hoe verfijnder de bubbel zal zijn. Na de vergisting blijven de flessen nog ruim 1 jaar liggen rijpen. Gistcellen gaan dood en lossen langzaam op wat een toast smaak geeft aan de wijn. Voor gisting en rijping staat wettelijk minimaal 15 maanden voorgeschreven voor non-vintage wijnen. En 36 maanden voor vintage wijnen (millésime). Dit zijn wijnen gemaakt van druiven uit één enkel oogstjaar.

Remuage en degorgement

Vanzelfsprekend dienen de overgebleven dode gistcellen nog verwijderd te worden. Dit gebeurd in twee stappen, remuage en degorgement. Tijdens het remuage draait men de fles met de hals naar beneden, zodat alle bezinksel zich ophoopt in de flessenhals. Dit proces duurt ongeveer één maand. Tijdens het degorgement bevriest men de flessenhals, verwijdert men de afdichting en het ijsblokje met het bezinksel schiet eruit door de druk in de fles. Dit is overigens een heel kostbaar proces.

Dosage

Tenslotte vindt de dosage plaats. De fles vult men aan met de liqueur d’éxpédition (de basiswijn aangevuld met opgeloste rietsuiker) welke de zoetheid van de champagne bepaald;

Extra brut (max 6 gram suiker per liter)
Brut (max 12 gram suiker per liter)
Extra Dry (12-17 gram suiker per liter)
Sec (17-32 gram suiker per liter)
Demi-sec (32-50 gram suiker per liter)
Doux (meer dan 50 gram suiker per liter)

Waarna de typische kurk erop gaat (bouchage) en de muscelet – het korfje. Om vervolgens nog enige maanden in de kelders te liggen rijpen zodat de liqueur d’éxpédition zich beter met de rest van de wijn kan mengen.

Crémant

Zoals vermeld zijn er meerdere Franse regio’s waar men mousserende wijn maakt. Zo heb je Crémant d’Alsace (gemaakt van auxerrois en pinot blanc), Crémant de Bourgogne (gemaakt van chardonnay, gamay, pinot noir en alligoté), Crémant de Loire waar vooral Saumur AC (gemaakt van chardonnay, chenin blanc, cabernet franc en lokale druivenrassen) en Vouvray AC (gemaakt van chenin blanc) het meest bekend zijn. De crémant hebben minimaal negen maanden op lie doorgebracht.

Cava

Cava is de mousserende wijn uit Spanje. Het bijzondere is dat cava niet uit een aaneengesloten gebied afkomstig is, zoals de champagne en crémant in Frankrijk. Net als de crémant moet deze wijn ook minimaal negen maanden op lie rusten. Traditionele druivenrassen die men gebruikt zijn macabeo (of viura), xarel-lo en parellada voor witte wijnen en garnacha en monastrell voor rosé. Tevens wordt meer en meer chardonnay en pinot noir toegevoegd, hoewel niet iedereen blij is met het blenden van internationale rassen.

Méthode Cap Classique

In Zuid Afrika heb je hele goede mousserende wijn gemaakt via de Méthode Traditionelle met het label Cap Classique. De druiven kunnen uit de hele West-Kaap komen en de beste wijnen bevatten overwegend chardonnay en pinot noir. De hogere ligging aan de kust (met koele zeewind) compenseert het over het algemene warme klimaat.

Nieuwe wereld

Vanzelfsprekend kennen ook Australië, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten mousserende wijn gemaakt volgens de Méthode Traditionelle. In Australië komen deze uit de koelere klimaatzones van Yarra Valley, Adelaide Hills en Tasmanië. Meestal gemaakt van chardonnay en pinot noir.

In Nieuw Zeeland wordt mousserende wijn in nagenoeg alle wijngebieden geproduceerd van de klassieke druiven. Terwijl in Amerika de beste wijnen afkomstig zijn uit de koelere klimaten van AVA Los Carneros en AVA Anderson Valley. Deze krijgen vaak een lange lie rijping van vijf jaar of meer en hebben geconcentreerde, complexe smaken en hoog zuurgehalte.

Transfer methode of Méthode Charmant

Deze methode om mousserende wijn te maken wijkt niet veel af van die van de traditionele methode. Echter in plaats van de rijping op fles na de tweede vergisting, wordt de mousserende wijn overgepompt naar een een afgesloten druktank alwaar de filtering plaatsvindt. Het dure proces van remuage en degorgement is vermeden en kan de wijn goedkoper in de markt zetten. De liqueur d’expédition wordt toegevoegd en de wijn wordt gebotteld in nieuwe flessen. Wijn gemaakt volgens transfer methode kan men herkennen aan de vermelding “vergist op fles”.

Indien de druk in de fles onder de 3 bar ligt, heet de wijn frizzante, indien de druk boven de 3 bar ligt is de wijn spumante genaamd. Dit is merkbaar in de bubbel welke lichter is bij een frizzante.

Tankmethode

Het grote verschil tussen de bovenstaande methodes en de tankmethode ligt in het feit dat er geen flesvergisting plaats vindt en dus de wijn de nadruk legt op de smaken uit de basiswijn. De tonen van toast en brood vanuit de tweede vergisting spelen hier een beduidend mindere rol. Deze rol is ideaal voor wijn gemaakt van druiven met sterke smaken.

De productie is hetzelfde tot aan het maken van de basiswijn en blenden. Overigens wordt MLF en houtrijping vaak overgeslagen, om de fruitige smaken te behouden. In plaats van bottelen, gaat de wijn over in een afgesloten druktank voor de tweede vergisting. Autolyse is niet toegepast waardoor de wijn geen lie kent (en dus de tonen van brioche en toast). Tenslotte filtert en bottelt men de wijn.

Prosecco

Deze wijn is wel de meest bekende mousserende wijn gemaakt volgens de tankmethode en is afkomstig uit noordoost Italië. De DOC Prosecco is afkomstig uit Friuli en Veneto. De betere prosecco komt uit DOCG Conegliano-Valdobbiadene, verbouwd op de steile kalkstenen heuvels noordwesten van Venetië. De wijn is gemaakt van de druif glera. Voorheen heette deze druif prosecco, maar is om verwarring te voorkomen en de 2 regio’s te beschermen heeft deze naamswijziging plaats gevonden. De wijn heeft een gemiddeld zuurgehalte en frisse aroma’s van groene appel en meloen. Deze wijnen moet je jong drinken en zijn ongeschikt voor flesrijping.

Sekt

Duitsland kent een grote markt voor mousserende wijn. Groot deel van de sekt is gemaakt van basiswijn uit Frankrijk en Italië en wordt in Duitsland omgezet in mousserende wijn. Deutscher Sekt daarentegen komt van uit Duitsland geteelde druiven. De topkwaliteit Deutscher Sekt is afkomstig van riesling.

Nieuwe wereld

In de warmere gebieden in Australië, zoals Riverina, wordt goedkopere mousserende wijn gemaakt middels de tankmethode. Ze zijn fruitig van stijl en hebben verschillende gradaties van zoetheid. In Nieuw Zeeland kan je ook mousserende wijn via tankmethode vinden gemaakt van sauvignon blanc om de intense aroma’s van dit druivenras te behouden.

In de Verenigde Staten worden grote hoeveelheden goedkope mousserende wijn geproduceerd met name in de warme gebieden zoals Central Valley. Deze zijn vaak fruitig en halfzoet tot zoet.

Asti methode

Deze methode wordt voornamelijk gebruikt in de regio Asti in Piemonte, Italië. Wijnen gemaakt volgens deze methode leveren zoete, fruitige mousserende wijnen op, kenmerkend voor de gebruikte druif muscat blanc à petits grains en kent slechts één alcoholische vergisting. Het sap wordt, na het persen gekoeld en tot gebruik opgeslagen. Wanneer het gebruikt wordt, wordt het verwarmd en voltrekt de vergisting zich in druktanks. In eerste instantie kan CO2 ontsnappen, maar wanneer de vergisting enige tijd op gang is, zal men de tank sluiten zodat de CO2 niet meer weg kan. De vergisting gaat door tot het alcoholgehalte ongeveer 7% is. Door de wijn te koelen, stopt de vergisting vroegtijdig, waarna deze onder druk wordt gefilterd en gebotteld.

Koolzuurinjectie

Bij deze methode wordt in de basiswijn koolzuur ingespoten onder druk. Om vervolgens onder druk te bottelen. Dit is veruit de goedkoopste wijze om mousserende wijn te produceren. Deze wijn is gekenmerkt door de hardere of grotere bubbel in de wijn waarbij de fruitige tonen van de druif behouden zijn.

Conclusie

Er zijn mousserende wijnen in alle vormen en stijlen, maar ook in alle prijsklassen. Een deel van de prijs is nu wel verklaard, gelet op het productieproces wat veelomvattend is bij champagne. Maar realiseer ook zeker dat champagne prijzen kunstmatig hoog worden gehouden door de grote huizen.

Afhankelijk van de gekozen methode zijn er duidelijke verschillen in wat je kan verwachten van de wijn.

Met deze blog heb ik een tipje van de sluier opgelicht waar de verschillen tussen mousserende wijnen vandaan komen. En ik raad jullie zeker aan om zelf de verschillen te ontdekken!

20 oktober 20203 augustus 2023

Het toepassen van wijnmaaktechnieken

In dit derde deel gaan we verder hoe wijnmakers een stempel op de wijn kunnen drukken door het toepassen van wijnmaaktechnieken.

Correcties

Soms zijn aanpassingen nodig aan het druivensap omdat er te weinig natuurlijke suikers in zitten (in koelere klimaten) of omdat het zuurgehalte te hoog of te laag is. Dit is echter aan zeer strenge regels gebonden en verschillen per gebied.

Suiker

Indien het mostgewicht (suikergehalte in het sap) te laag is voor alcoholische vergisting, kan de wijnmaker kiezen om gerectificeerde geconcentreerde druivenmost toe te voegen (RCGM). Deze verrijking kan, bij zorgvuldige handeling, betere wijn opleveren . Echter bij een slechte uitvoering kan wijn hard en dun smaken omdat er onvoldoende smaken tegengewicht geven aan deze kleur- en geurloze vloeistof. Indien suiker uit andere grondstoffen dan druiven wordt gebruikt, dan heet dit chaptilisatie.

Een andere mogelijkheid door het verwijderen van water, concentreert het suikergehalte zich. Echter dit concentreert ook andere smaken zoals tannine en smaakstoffen. Tevens vermindert het de hoeveelheid sap waardoor er minder vloeistof overblijft voor het bottelen.

Zuur

Wanneer het druivenzuur te ver gedaald is, kan je aanzuren door wijnsteenzuur toe te voegen. Dit gebeurd vooral in warme en hete gebieden.

Het zuurgehalte verlagen (ontzuren) is gebruikelijker in koele klimaten en kan de hoge zuurgraad worden geneutraliseerd door alkali toe te voegen.

Vergisting

Wanneer de most wordt opgevangen wordt deze doorgepompt naar grote tanks. Hier zal de alcoholische vergisting gaan plaatsvinden door gist toe te voegen aan de most. Van nature bevat de druif reeds gist (vooral op de schil), maar het voordeel van zelf (gecultiveerde) gist toe te voegen is dat men de complexiteit (smaken die de gist afgeeft) meer kan sturen hetgeen ook een vorm is van het toepassen van wijnmaaktechnieken.

Een ander belangrijk element is de temperatuur beheersing. Wanneer wijn gaat gisten, komt er CO2 en dus warmte vrij. Maar wanneer de temperatuur te hoog is, gaat de gist dood en stopt de vergisting dus. Vandaar dat gistingtanks zijn uitgerust met hun eigen verhitting- en koelsysteem. Wanneer vergisting op lage temperatuur plaatsvindt, is er geen verlies van vluchtige aroma’s. Hierdoor blijven bloemige en fruitige karakters beter behouden (en dus relevant voor vooral witte wijnen). Hoge temperaturen zijn nodig voor extractie van kleur en tannine uit de schillen van blauwe druiven.

Een andere vergisting is de malolactische vergisting waarbij de scherpe appelzuren die in druiven voorkomt om te zetten in zachtere melkzuren. Deze vindt plaats voor rode wijn na de alcoholische vergisting is gestopt. Voor witte wijn is dit een keuze van de wijnmaker. MLF verzacht en vermindert de zuren en geeft een boterige smaak aan de wijn. De wijnmaker kan dit stimuleren door de temperatuur te verhogen en geen SO2 toe te voegen na de alcoholische vergisting. Hij kan dit vermijden door opslag bij lage temperatuur, het gebruik van SO2 or door de bacteriën uit de wijn te filteren.

Helder maken

Onder invloed van schil, pitjes en vruchtvlees is de wijn troebel. De wijnmaker kan ook kiezen om een troebele wijn te maken maar de meeste consumenten ervaren dat niet altijd als prettig. Echter overmatige filtering verwijdert tevens smaken en aroma’s uit de wijn. Vooral bij betere kwaliteit wijnen vindt je bezinksel in de fles, aangezien deze wijnen op de fles nog verder rijpen. Zie in het volgende deel. Om de wijn helder te maken kan de wijnmaker diverse wijnmaaktechnieken toepassen;

Bezinken

Door wijn over te pompen naar een ander vat kan de wijnmaker de gezonken partikels (grove gistcellen ofwel lie) in het originele vat achter laten (racking genaamd). Hierdoor vindt de eerste belangrijke klaring plaats aangezien de grove gistcellen onaangenaam ruikende geuren ontwikkelen in wijn.

Klaren

In de loop van de tijd klonteren wijnbestanddelen samen waardoor ze zo groot worden dat ze zichtbaar zijn. Klaring is een methode om dit proces te versnellen en deze deeltjes voor de botteling uit de wijn kan halen. Door klaringsmiddel, zoals eiwit of kleideeltjes, toe te voegen binden dode gistcellen of andere vaste stoffen. Middels filtratie kunnen deze deeltjes verwijderd worden. Dit is een belangrijk middel om stabiele wijnen te creëren.

Filteren

Dit proces verwijdert de deeltjes daadwerkelijk uit de wijn. Filteren kan na de vergisting gefilterd worden of tijdens de rijping. Dit is vaak dieptefiltratie om de grove lie te verwijderen en oppervlaktefiltratie (voor de fijne lie). Doorgaans voor het bottelen vindt er nogmaals een filtering plaats om de wijn helder te maken, de steriele filtratie.

Stabilisatie

Wijn ontwikkelt zich in de loop der tijd, de truc voor de wijnmaker is om dit te voorspellen. Een goedkope wijn in massa geproduceerd wordt geacht geen bezinksel te hebben. Een 50 jarige port daarentegen wel. Vandaar dat filtratie een vorm van stabilisatie is.

Wijnsteenzuur is minder oplosbaar in wijn dan in druivensap en kan kristallen (tartraten genaamd) gaan vormen. Deze kristallen beïnvloeden de wijn niet, maar bederven het uiterlijk voor veel consumenten. Een lage temperatuur versnelt de vorming van tartraten. Wanneer een wijn lang in een koele kelder is opgeslagen, zal een deel van de tartraten neerslaan. Indien er geen lange rijping is kan de vorming van tartraat gestimuleerd worden door de wijn gedurende korte tijd te koelen tot onder 0◦C. De kristallen die dan vormen kan via filtratie worden verwijderd. Dit proces heet tartraat stabiliteit.

Micro-organismen zoals gisten en bacteriën gedijen in restjes van druiven en wijn. Grondig schoongemaakte uitrusting is daarom van belang voor micro-biologische stabiliteit. Alcohol gehalte (denk aan versterkte wijn), zuurgraad en gebrek aan voedingsstoffen (suiker) maken het moeilijk voor gist of bacteriën om te overleven. Zorgvuldige behandeling en de juiste hoeveelheid SO2 is vereist om wijn onder alle omstandigheden te beschermen. Steriele filtering voor de verpakking kan de laatste restjes verwijderen.

Wijn oxideert wanneer grote hoeveelheden zuurstof met de wijn in aanraking komt. De wijn verliest de frisse fruitaroma’s en al geleidelijk bruin verkleuren. Om zuurstof stabiliteit te creëren zal de wijnmaker zuurstof blootstelling minimaliseren, SO2 gehalte optimaliseren en vooral tijdens het verpakken extra voorzorgsmaatregelen nemen, zoals flessen vullen met koolzuurgas of stikstof om zuurstof te verdrijven.

Rijpen en bottelen

Rijpen is het laatste proces waar de maker met het toepassen van wijnmaaktechnieken de wijn kan beïnvloeden. Tenslotte wordt de wijn bewaard voor de ontwikkeling. Dit kan in stalen/RVS tanks (afgesloten van zuurstof) of houten vaten (wel bevattelijk voor zuurstof waardoor er een smaakafgifte is).

Of zoals bij mijn blog over orange wines, in aardewerken kruiken. Hierbij moet ook rekening worden gehouden dat indien zuurstof weg is gehouden bij de vinificatie, zuurstof toe laten bij de rijping weinig tot niets toevoegt.

8 september 202029 april 2021

Conclusie van wijn

In de afgelopen drie weken hebben we het gehad over hoe je een wijn kan beoordelen. Dit beoordelen bestaat uit drie elementen; het uiterlijk, de geur en het proeven. We hebben deze losse elementen hebben beoordeeld. En we kunnen daardoor tot een uiteindelijke conclusie komen van de wijn. We doen dit aan de hand van het benoemen van de BLIC; Balans, Lengte, Intensiteit en Complexiteit.

Balans

Om de balans te boordelen laat je je gedachten gaan over de verhouding tussen de fruitigheid (frisheid), tannine gehalte (mate van bitterheid), alcohol (mate van scherpte in de wijn). Indien iets overheersend is, vermeld je dat. Wanneer dit perfect in balans is, heb je eigenlijk een zijdezachte wijn, mooi gerijpt waarbij de elementen elkaar mooi ondersteunen en versterken. De balans is een belangrijk onderdeel van de conclusie van de wijn.

Lengte

De lengte van de afdronk heb je bepaald bij het proeven van de wijn. Maar wat proef je nu precies in de afdronk, is dat fruitigheid of begint deze muf te worden (wat duidt op fouten of het feit dat de wijn over zijn top is). Of proef je juist meer secundaire of tertiaire aroma’s (zie ook de blog over geur waarnemen)?

Intensiteit

Elk element van het proeven en beoordelen van wijn bevat een vorm van intensiteit; of het nu kleur, geur of smaak intensiteit is. Echter deze kan je vaak niet los van elkaar zien. Wanneer de wijn een lichte kleur intensiteit heeft (vaak jong dus), zal de geur en smaak bijzonder fruitig zijn, zonder sporen van secundaire of tertiaire aroma’s. Echter wanneer een wijn donker van kleur is (bij witte wijn richting oranje, bij rode wijn richting bruin), zal de geur vaak muf zijn en de smaak zal weinig fruit aroma’s bevatten.

Zo zie je de samenhang qua intensiteit tussen de verschillende elementen.

Complexiteit

De complexiteit is eigenlijk een afspiegeling van de primaire, secundaire en tertiaire aroma’s. Een wijn met alleen primaire aroma’s is niet complex. Echter dit wilt niet zeggen dat de kwaliteit minder is. Dit moet wederom in het totaal plaatje worden bekeken.

Conclusie

Het is allemaal niet zo direct en simpel. Je moet duidelijk verbanden leggen tussen alle verschillende elementen en sub-conclusies. Maar bovenal het is erg toegespitst op de persoonlijke voorkeur. Niet iedereen houdt van jonge wijnen met weinig complexiteit. Maar dit geldt juist ook voor oudere wijnen. Echter oude wijnen van hoge kwaliteit waarbij de balans mooi soepel en zijdezacht is, de lengte mond vullend, watertandend, is toch wel vaak een wijn die vele mensen laat genieten. Helaas moet je daarvoor of het geduld hebben (wijn jong kopen en opslaan onder juiste condities) of een wat dikkere portemonnee hebben….

Kortom, je stopt nooit met leren, ontdekken, jezelf ontwikkelen door te blijven proeven maar dan wel met aandacht!

22 mei 202028 april 2021

WSET Level 2 Intermediate

Het is heel spannend, Marc is net begonnen met een nieuwe serie wijn cursussen, maar dan even anders. En daar help ik hem bij als moderator voor de WSET Level 2 Intermediate.

Natuurlijk is niet alleen deze innovatieve aanpak spannend, ook WSET zelf kijkt over de schouder mee. Ook voor hun gaat er een nieuwe deur open. Samen met WSET verkent All About Wine de mogelijkheden.

Waar normaal gezellig bij elkaar wordt gekomen, is dat nu natuurlijk niet mogelijk. Dus is er online gegaan. In 4 cursusavonden wordt de theorie van WSET Level 2 Intermediate; gebieden, druivensoorten, hoe het klimaat invloed heeft op smaak (en nee, wanneer je abrikoos proeft in een wijn betekent dat niet dat er abrikozensmaak is toegevoegd!) en ga zo maar door.

En nu het proeven… daar moet nog even op gewacht worden, dat is tenslotte leuker om met zijn allen te doen. Dus hopelijk tot snel!