We laten de Bourgogne nu achter ons, en steken de Loire over van de Grand Auxerrois voor een interessante ontdekkingsreis door de Val de Loire. Deze vallei is gelegen aan de rivier de Loire, de langste rivier in Frankrijk van maar liefst 1.012 km! De Loire ontspringt in de Ardèche in het Massif Central. Grappig genoeg ligt het Massif Central ingeklemd tussen de rivieren de Rhone (zie ook het artikel over Châteauneuf-du-Pape) aan de oostelijke kant en de Loire aan de westelijke zijde.
Maar terug naar de Loire. Deze strekt zich uit van de Ardèche en mondt uit in de Atlantische Oceaan nabij Nantes. Het wijnbouwgebied strekt zich uit vanaf Nevers waar de Centre Loire begint en stroomafwaarts via Touraine, Anjou-Saumur en uitmondt in de Atlantische Oceaan in de Nantais. In de komende weken gaan we deze regio’s apart bespreken.
Terroir
De Loire vallei kent een uniek cultureel landschap, waarbij het gebied van Chalonnes-sur-Loire (in Maine et Loire) tot aan Sully-sur-Loire (in Loiret) geclasseerd is door UNESCO Werelderfgoed lijst. Met meer dan tweeduizend jaar geschiedenis, bestaat het wijngaardgebied van de Loire-vallei uit een mozaïek van verschillende klimaten, bodems, geografische kenmerken en locaties – die allemaal bijdragen aan de diversiteit van de wijnen van de vallei.
De wijngaarden van de Val de Loire onderscheiden zich door de diversiteit van hun natuurlijke omgeving. De ondergrond verschilt aanzienlijk;
De Pays Nantais bestaat uit stollingsgesteente uit het Massif Armoricain (een gebied dat zich uistrekt van Bretagne tot de Val de Loire), met vooral gneiss, mica schists en graniet.
In de Anjou is de ondergrond voornamelijk leisteen, zandsteen en vulkanisch gesteente afkomstig uit het Massif Armoricain.
Tussen Angers en Saumur vindt een overgang plaats van oudere gesteente in het westen naar sedimentaire bekken (het Bassin Parisien) in het oosten.
In de Saumurois en Touraine bestaat de ondergrond uit tuffeaukalksteen, zand en kielibachtige klei uit het Bassin Parisien. Terwijl de terrassen grenzend aan de Loire en de Vienne bestaan uit zand en kiezels, gladgestreken tot rondheid door de werking van het water en hier in de loop der jaren afgezet.
Klimaten
Omdat het gebied erg uitgestrekt is, het reikt zo een 400km het binnenland in, heb je vanzelfsprekend ook verschillende klimatologische invloeden. Daar waar de wijngaarden in de Nantais oceaan invloeden hebben, liggen de wijngaarden van Touraine in een meer continentale zone. Hierdoor zijn de herfst en winters mild in de Nantais, met warme vochtige zomers. In de Anjou continueert de oceaan invloeden wat resulteert in milde winters en hete zomers. Er is veel zon en lage temperatuurschommelingen. Sommige microklimaten resulteren zelfs in mediterrane plantenleven. De Saumur wijngaarden vind je een semi-oceanisch klimaat, aangezien de heuvels in het westen een barrière vormen voor de westenwind. De Touraine kent dus een meer continentaal klimaat. En dat allemaal in één wijngebied!
Druivensoorten
Ook als het gaat om druivensoorten is de Val de Loire uniek. Zelden komen zoveel verschillende soorten druiven voor en dan ook nog ieder in het eigen sub-gebied!
Overzicht belangrijkste druivensoorten Val de Loire
De Melon staat voor 30% aangeplant, de Sauvignon Blanc voor 28% en Chenin voor 27% als witte druiven. Voor de rode zijn dit vooral Cabernet Franc 56% en Gamay 18%. Wat het ook bijzonder is, is dat in deze regio de wijnen vooral van één druivensoort gemaakt wordt (monocépage), en dus niet geblend.
Voordat we in onze interessante ontdekkingsreis duiken, nemen we eerst een kijkje in de druiven van de Val de Loire.
Melon de Bourgogne
Deze druif is een kruising tussen Pinot Blanc en het oude bijna vergeten ras Gouais Blanc. Het zal je niet verbazen dat deze druif zijn oorsprong vindt in de Bourgogne. Op enkele plaatsen staat deze daar nog aangeplant. In de Bourgogne werd deze druif tot begin van de 18e eeuw volop gebruikt. Doordat in de begin van de 18e eeuw in de Nantais zoveel druivenstokken werden verwoest door vorst, was een nieuw ras nodig. Vandaar dat de Melon werd geïntroduceerd. Sindsdien wordt de Melon exclusief gebruikt voor de frisse lichte wijn Muscadet. Vandaar dat de Melon vaak Muscadet wordt genoemd. Een andere bekende synoniem zijn Auxerrois Gros, Gamay Blanc en Weisser Burgunder.
Chenin Blanc
Dit is de iconische druif in de Loire en kan het terroir goed weerspiegelen in de wijn. Het is een laat rijpende druif die vooral in de Anjou en Touraine aangeplant staat.
Je moet de wijn niet verwarren met de Sauvignon Blanc, door de tonen van gras en groene appels is deze verwarring makkelijk te maken. Echter de zuurgraad is toch vele malen hoger in de Chenin.
De druif wordt gebruikt voor het maken van zowel droge, maar ook de sparkling wijn Crémant de Loire. Aangezien de druif erg vatbaar is voor edele rotting, vind je ook hele mooie zoete wijnen van deze druif. Dit versterkt zich doordat de druif een hoog zuurgehalte heeft van zichzelf, waardoor deze het hoge suikergehalte mooi in balans houdt.
Je vindt de Chenin ook elders in de wereld, in Zuid Afrika is ze zelfs tot “hun” druif uitgroeit (onder de aangenomen inheemse naam Droe Steen). Maar ook in Chili, Nieuw Zeeland en de VS.
Sauvignon Blanc
En dan de Sauvignon, deze vindt haar herkomst in de Loire. Zeer expressief met buxus en bloemen in de neus. Terwijl het palet groene appels, gras en kruisbessen. In warmere micro-klimaten neigt ze zelfs naar ananas en lychee. De grootste namen komen uit Centre; Sancerre en Pouilly-Fumé.
Cabernet Franc
Ook bekend onder de naam Breton. De druif is geïntroduceerd in de 11e eeuw in de Nantais en men vermoedt dat de druif van oorsprong uit het Baskenland afkomstig is. Het is een voorloper van de bekende Cabernet Sauvignon en is beter bestand tegen koeler klimaat.
Gamay
De Gamay, vooral bekend uit het artikel over de Beaujolais, brengt een heel fruitige wijn voort (palet van frambozen en aardbeien).
Tot zo ver deze introductie, volgende week gaan we dieper duiken in onze interessante ontdekkingsreis door de Val de Loire. Dan gaan we de verschillende regio’s met al hun bijzonderheden verdiepen!
Een ander, minder bekend gebied dat onderdeel is van de Bourgogne is de Grand Auxerrois. Deze onbekende regio ligt ten zuidwesten van de stad Auxerre en nog een klein gebied ten oosten van de Chablis, de Tonnerois. Het omvat een veelheid van kleine wijngaarden die grofweg zijn op te delen in Auxerrois (ten zuiden en zuidoosten van Auxerre), Tonnerois (in de vallei van de Armancon nabij de stad Tonnerre), Vézelien (omvat de steden Vézelay, Asquins, St Père en Tharoiseau) en Jovinien (ten noorden van Auxerre op de heuvels die uitkijken op de stad Joigny). hoewel onbekend, de Grand Auxerrois is toch veelzijdig en verrassend!
De wijngaarden, op de vooral kalkstenen gronden, omvatten Chardonnay, Alligoté, Pinot Noir en Gamay. Dit zijn de welbekende druiven voor de Bourgogne. Wat heel bijzonder is, is dat je in St Bris Sauvignon Blanc vindt. Aangezien deze druif niet voorkomt in de toegestane rassen voor de Bourgogne. Verder vind je in beperkte mate Sacy (een druif variëteit dat is ontstaan uit een kruising tussen een (onbekende) Pinot variëteit en het oude druivenras Gouais Blanc, welke vroeg rijpt en lichte wijnen produceert. Tenslotte vind je Melon (de Bourgogne) welke grappig genoeg vooral bekend is in de Muscatelle uit de Loire. En César, een heel oude donkere variëteit uit de Bourgogne met hoge tannine die vooral in de stad Irancy geblend met Pinot Noir zachter wordt gemaakt.
Appellaties van de Grand Auxerrois
Deze regio omvat vooral regionale appellaties en slechts 3 gemeentelijke appellaties; Irancy, St Bris en Vézelay.
Irancy
Wijnen afkomstig uit de gemeenten Irancy, Cravant en Vincelottes mogen de appellatie AOC Irancy dragen. Hier staat Pinot Noir en César aangeplant over 190ha, waarvan slechts 5ha César is. Er wordt gezegd dat de Romeinse legioenen deze druif hebben meegenomen en geïntroduceerd. Ongeblend genereert deze druif diepe gekleurde wijnen met rood fruit aroma’s en hoge tannine gehalte.
De wijngaarden zijn aangelegd op de glooiende heuvels van kimmeridgian mergel met kalksteen. Er zijn wel 65 climats in deze kleine regio. Indien de wijn afkomstig is van één climat, staat dat vermeld onder IRANCY. Vooral hier verbaas ik mij over de Grand Auxerrois, zoveel veelzijdig en verrassend.
Deze wijn schreeuwt om een stevig stuk vlees door de stevige tannine en vettige structuur. De wijn is rijk aan donker fruit, zoals bramen, zwarte bessen, maar ook zoethout en peper kan je herkennen. Dit wordt in balans gebracht door de hogere zuren. Het is een ideale wijn om bij een stevige barbecue te serveren.
Saint Bris
Het 160ha omvattende AOC Saint Bris ligt verspreid over 5 dorpen; Saint-Bris-Le-Vineux, Chitry, Irancy, Vincelottes en Quenne. Hier staat exclusief in de Bourgogne Sauvignon (Blanc en Gris) aangeplant. De wijn is strogeel van kleur en heeft uitgesproken citrus aroma’s (zoals grapefruit, mandarijn en sinaasappel) en perzik. Soms heb je een zweem van lychee. In de afdronk bespeur je de mineraliteit in de vorm van ziltigheid en kruiden. De wijn gaat prima samen met geitenkaas gerechten of de aziatische keuken.
Een ander unicum is dat Domaine Gueguen in Saint-Bris-le-Vineux een wijngaard heeft van 50ha volledig toegewijd aan de druif Sacy. Daar waar in 1958 nog 650ha was aangepland in Frankrijk, is deze wijngaard de enige in Frankrijk waar deze “vergeten” druif nog te vinden is. Het produceert een droge lichte wijn gedragen door haar zuurgraad met een palette van groen fruit en bloesem. De wijn kent slechts een alcohol percentage van 11%!
Vézelay
Gelegen in de vallei van de rivier Cure, vinden we de jongste aanwinst in de Bourgogne, de OAC Vézelay. Deze is in 2017 goedgekeurd en omvat 256ha in de dorpen Vézelay, Asquins, Saint-Père en Tharoiseau, waarvan op het moment slechts 70ha in gebruik is. De bodem is bedekt met mergel en kalksteen wat een verfrissende mineraliteit toevoegt aan de wijn. Samen met de florale tonen en groen fruit maakt dit de wijn compleet. Een ideaal aperitief of geserveerd bij visgerechten.
Bourgogne Chitry
Deze regionale appellatie omvat de 77ha wijngaarden rondom de plaats Chitry-le-Fort. Je vind hier witte wijn (van Chardonnay) en rosé en rode wijn van Pinot Noir.
De Chardonnay is gelig van kleur met een neus van limoen, perzik en dille. Het is een soepele wijn gedragen door haar zuurgraad en frisheid. Het is een heerlijk aperitief; denk aan tapas, vegetarische hapjes.
De rosé is licht oranje van kleur met een florale hint, frambozen, rode bessen en granaatappel. Begeleid met zoethout en peper. Het is een krachtige rosé maar wel gebalanceerd met frisheid. Om te serveren denk aan salades, gemarineerde oven geroosterde vis of gnocchi.
De rode wijn is licht robijnrood van kleur met mooi afgeronde tannine wat het een perfecte match maakt naast tonijn bijvoorbeeld. De wijn is rijk aan frambozen, bramen en afgerond met een lichte toast. Deze fruitige wijn misstaat ook niet naast mooie varkens gerechten of zachte kazen zoals een Tomme.
Bourgogne Côte Saint Jacques
De 12ha wijngaarden van deze regionale appellatie is te vinden rondom de stad Joigny en liggen op het zuidoostelijke heuvels. De wijngaarden worden beschermd tegen koude wind door de bossen van Othe welke op het plateau erboven ligt. De bodem is zeer kalkrijk wat dan ook terug te vinden is in de wijn; fruitige wijnen met mooi zuur gemaakt van Chardonnay of Pinot Blanc (wit) en Pinot Noir en Pinot Gris (rood). De witte wijnen zijn erg fruitig en lichtvoetig. Wat het ideaal maakt als apperitief.
De rode wijnen zijn licht robijnrood, fruitig en mooi balans tussen zuur en tannine, waarbij fruitigheid altijd een boventoon speelt. Door de lichtheid van de wijn is dit ook een uitstekend apperitief.
Verder kennen ze hier een gris-wijn, gemaakt van de pinot gris. De wijn is zalmroze van kleur met een zweem van grijs. Het is fruitig, fris en levendig. Heerlijk bij salades, tzatziki, gedroogde ham, maar ook zalm of kip. Het is eindeloos te combineren.
Bourgogne Côte d’Auxerre
Ligt zuidoosten van Auxerre op de rechteroever van de Yonne. De belangrijkste producerende gemeenten zijn Quenne, St-Bris-le-Vineux, Vincelottes en Champs-sur-Yonne. Op 127ha staat Pinot Noir aangepland voor rosé en rode wijn en 114ha Chardonnay voor witte wijn. Het brengt mooie rijke wijnen voort met een subtiele hint van mineraliteit vanwege de Kimmeridgian terroir.
De rode en witte wijnen zijn fruitig met een mooie touch van mineraliteit door de bodem. Ze zijn vaak verder ontwikkeld tot rijpere smaken.
Bourgogne Coulange-la-Veneuse
Op de linkeroever van de Yonne, tegenover de Côte d’Auxerre, ligt de appellatie AOC Bourgogne Coulanges-la-Vineuse. Een kleine twintigtal wijnboeren in maar liefst 7 gemeenten verbouwen vooral Pinot Noir. De wijngaarden liggen op een kleine heuvel op oostelijke richting, uitkijkend over de rivier de Yonne. De bodem bestaat uit mergel en kalksteen. Dit brengt lichte, levendige en fruitige wijnen voort, ideaal voor lunch gerechten of smaakvolle kazen. De wijnen zijn lichter dan die afkomstig van de buurman Irancy.
Bourgogne Epineuil
Indien de wijn afkomstig is van de 71ha omvattende wijngaarden uit het dorp Epineuil, dan mag AOC Bourgogne Epineil vermeld worden. Anders is het Bourgogne Tonnerre. Uniek in dit gebied is dat er alleen Pinot Noir en Pinot Gris aangeplant staan. De Chardonnay is niet aanwezig. Vandaar dat er alleen rode en rosé wijnen verkrijgbaar zijn. Interessant detail is dat ook hier de uitbraak van de druifluis de wijngaarden van de Tonnerre volledig hebben verwoest, maar zijn weer opnieuw opgebouwd in de late jaren 30 van de 20e eeuw. Waarbij begonnen werd rondom Epineuil.
De rosé is een blend van de twee druivensoorten en staat bekend om haar verfrissende souplesse. Ideaal bij een salade of Aziatische gerechten.
De rode wijn van Pinot Noir is een lichte wijn met rood en zwart fruit. Door de lichtvoetigheid van de wijn is het een mooie partner bij kalfsvlees of Goudse kazen.
Bourgogne Tonnerre
Daar waar in Epineuil de Chardonnay ontbreekt, is het juist de enige aangeplante druif in de Tonnerre, het gebied dat er omheen ligt. De wijngaarden liggen op de heuvels rondom de rivier Armancon. Eigenlijk is pas laat in de jaren 80 wijnbouw herontdekt in deze regio. Ook hier vind je Kimmeridgian kalksteen en dat maakt de Chardonnay groen, fris, met tonen van groen fruit, venkel en soms steenfruit uit de warmere wijngaarden. Ook hier zijn de zuren hoger wat de wijn bijzonder geschikt maakt visgerechten en tapas.
Grand Auxerrois, veelzijdig en verrassend!
Zo zie je, ben je halverwege de Bourgogne volledig afgehaakt, omdat er zoveel labels zijn, krijg je bijna eens zoveel nogmaals voor alleen het gebied Grand Auxerrois! De wijnen hier zijn echter iets vriendelijker geprijsd, omdat ze niet de naam hebben die in de Côte d’Or en Chablis gelden. Terwijl zeker Irancy, Epineuil en Tonnerre mooie wijnen voortbrengen. Een ander gevolg van het feit dat de naamsbekendheid minder is, is dat het echt een heel stuk lastiger is om aan deze wijnen te komen. En met z’n 6.5 uur rijden vanaf Utrecht, is het ook niet iets wat je even doet!
Eén ding weet ik wel. Nu dit ook voor mij onbekende gebied geïntroduceerd is, ga ik zeker op zoek naar enkele van deze wijnen. Irancy, St Bris, Chitry en Côte d’Auxerre staan zeker op mijn lijstje. Uiteindelijk is de Grand Auxerrois zeker veelzijdig en verrassend. Want ik ben toch wel bijzonder nieuwsgierig geworden. Kortom, wordt vervolgd!
Vorige week zijn we gestart met dessert wijnen door middel van het versterken van de wijn. Deze week gaan we kijken naar andere mogelijkheden om dessert wijn te produceren; dessertwijn door de suiker concentratie te verhogen.
Suiker concentratie verhogen door de druiven langer te laten hangen
De wijnmaker kan kiezen om de suikers meer te laten concentreren terwijl de vrucht nog aan de rank hangt. Echter dit brengt ook risico’s met zich mee. Wanneer het weer omslaat en er veel neerslag valt, is er een vergrote kans op rotting bijvoorbeeld. Maar niet alle rot is schadelijk, zoals je hieronder zal zien.
Ofwel de grijze rot. Dit is een schimmel die zich nestelt tijdens de bloei van de druif en houdt zich gedeisd. Pas in het najaar gaat de schimmel een stof produceren dat de druivenschil aantast. Hierdoor ontstaan gaatjes in de schil waarlangs vocht ontsnapt en verdampt. Hierdoor kunnen andere druiven aan de tros ook geïnfecteerd raken. De schimmel manifesteert zich door een grijze as laag op de druif – vandaar ook de naam grijze rot. Door het indrogen zal de suiker concentratie verhogen, maar ook de concentratie van zuren en aromastoffen. Maar de schimmel zorgt ook voor nieuwe bestandsdelen; zoals een viskeus (stroperig) mondgevoel, zoetzure smaak en iets van honing, karamel, crème brulée.
Bekende wijnen gemaakt door edele rotting zijn de Sauternes, uit het Franse Bordeaux, de Hongaarse Tokaj of de Duitse (trocken)beerenauslese.
Sauternes
Deze wijn is een blend van Semillon, Sauvignon Blanc en Muscadelles. De wijn is gekenmerkt door een mooi balans tussen zoetheid en zuurgraad met aroma’s van honing, abrikoos en een beetje noot in de afdronk. Het meest exclusieve huis is Chateau d’Yquem uit de Graves (Bordeaux). Prijzen kunnen zelfs oplopen tot honderden euro’s voor een halve fles. De klassieke combinatie voor een Sauterne is met foie gras.
Tokaji Aszú
Aan de voet van het Karpatengebergte kan je de regio vinden waar Tokaj wordt geproduceerd. De geïnfecteerde druiven worden handmatig (individueel) geselecteerd en geplukt. De wijn is gecategoriseerd in suiker gehalte van 3 puttonyos (60 gram restsuiker per liter) tot 6 puttonyos (150 gram per liter). Daarboven is het Aszú Eszencia gelabeld. Tokaji Eszencia is uiterst zeldzaam. Deze wijn heeft slechts 5% alcohol en 450 g/lt rest suiker. Deze wijn is houdbaar voor meer dan 100 jaar! De Tokaji Aszú is amber kleurig, hoog zuurgehalte en intense aroma’s van marmelade, abrikoos en honing. Ook hier geldt de klassieke combinatie met ganzenlever. Mogelijk beïnvloedt omdat dit ook een geliefd Hongaars gerecht is. Maar ook blauwschimmelkaas of fruit gerechten zijn een goede combinatie.
(Trocken)Beerenauslese
Het verschil tussen Beerenauslese en Trockenbeerenauslese ligt in de infectie met botrytis. Voor TBA zijn alle druiven aangetast, bij BA zijn de meeste druiven aangetast, terwijl ook overrijpe druiven zijn toegestaan. Deze selectie zorgt er dus reeds voor dat beiden met de hand moeten worden geplukt en dus meer arbeidsintensief is. Deze wijnen zijn niet te misstaan bij een mooi kaasplankje met wat rijpere (blauwader) kazen.
Drogen voor de oogst (passillerage of late harvest)
Passillerage of late oogst houdt in dat druiven langer aan de wijnstok blijven hangen opdat ze indrogen en tot rozijnen beginnen te vormen. Hierdoor zal de de suiker concentratie in de vrucht verhogen . Het klimaat moet hiervoor warm en droog zijn, aangezien anders rotting kan ontstaan.
Spätlese
Dit betekent letterlijk “late oogst”. Hierdoor zijn aroma’s meer geconcentreerd met rijper fruit zoals citrus en steenfruit. Let wel op, er bestaan ook droge Spätlese wijnen, dit staat dan op het etiket vermeld (“Spätlese trocken”). De zoete variant gaat goed samen met pittiger chinese of indische gerechten. En ook bij fruit salades.
Samos Anthemis
De Anthemis refereert aan de late oogst wijnen. Dit is tevens vaak de hogere kwaliteitswijn van Samos met aroma’s van honing, kersen, karamel en cacao. Deze laatste zijn vaak veroorzaakt door oxidatieve rijping op houten fusten. Combineert uitstekend met gebak.
Vendage Tardive
Ook in de Elzas in Frankrijk kennen ze late oogst wijnen. Hier mag de zoete wijn slechts van vier edele druivenrassen gemaakt worden; Riesling, Muscat, Pinot Gris en Gewurztraminer. De Elzas is een gebied dat gekenmerkt wordt door dalen die door de bergruggen van de Vogezen beschermd worden tegen neerslag. En met expositie op het zuidwesten, een ideale ligging voor druivenstokken. Hierdoor ontstaat een microklimaat dat warm en zonnig is op een breedtegraad waar je het niet verwacht. Ook hier geldt de klassieke combinatie met ganzenlever. Maar wanneer je het spannender wilt maken, probeer eens crème brulée of tarte tatin naast een mooi glas VT!
Suiker concentratie verhogen door bevriezing of ijswijn
Naast de late oogst, kan de wijnmaker ook kiezen om de druiven aan de stok te laten bevriezen, indien dit klimatologisch mogelijk is. Dit betekent dat de druiven nog langer moeten blijven hangen. Dit verhoogt het risico op verrotting enorm en tevens de gevoeligheid voor vogels, insecten etc. En men kan alleen maar gezonde druiven gebruiken (verrotte of botrytis geïnfecteerde druiven beïnvloeden de wijn). De druiven dienen minimaal bij -7C (in Duitsland en -8C in Canada) bevroren te zijn.
Door de bevroren druiven te persen, blijven de ijskristallen achter in de pers en ontstaat een hoog suiker geconcentreerde most. Hierdoor ontstaat een wijn met de karakteristieken van het druivenras. Deze wijnen hebben overwegend laag alcohol. De meest bekende ijswijnen zijn afkomstig uit VS/Canada (Vidal en Riesling). In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland vooral Riesling en natuurlijk in Oostenrijk ook haar lieveling Grüner Veltliner. Tevens zie je een rode ijswijn gemaakt van Cabernet Franc. Overigens zie je meer landen ijswijn maken, denk aan Rusland, Slovenië en zelfs China!
Ook de technologie heeft niet stil gestaan. Door gebruik te maken van cryoconcentratie in het wijnmaak proces waar geplukte druiven worden bevroren, creëert men hetzelfde effect.
IJswijn gaat prima samen met het dessert, vooral tarte tatin, roomijs, crème brulée of blauwader kaas. Overigens een veel gehoorde misopvatting…. Drink dit niet te koud! Bij een temperatuur van +8C komen de aroma’s het beste tot haar recht.
Drogen na de oogst
Gezonde druiven ingedroogd vaak op een bed van stro, nadat ze zijn geoogst. In Italië is dit gedaan in speciaal ontworpen droogkamers, “fruttaio” genaamd. Het moet warm en droog zijn om dit te kunnen doen. Doordat de druiven aan het absolute eind van de oogsttijd worden geplukt, neemt het suikergehalte in de wijn toe. Om de kwaliteit te waarborgen, dient men met de hand te plukken. Als er rotte druiven tussen zitten, moeten die één voor één worden verwijderd, omdat ze de andere druiven kunnen besmetten. Deze methode heet “appassimento”. Het beroemdste voorbeeld is natuurlijk Recioto della Valpolicella (vergeet niet dat Ripasso of Amarone droge wijnen zijn!). Deze wijnen hebben een rozijn-achtig karakter.
Deze methode is niet wijd toegepast, je moet echt zoeken. Voorbeelden zijn de Zuid-Afrikaanse ‘Heaven on Earth‘, waar de wijnmaker de wijn op stro en rooibosthee laat indrogen. Maar ook het Australische Chalmers brengt een appossimento wijn op de markt.
Conclusie voor het maken van dessertwijn door de suiker concentratie te verhogen
Zoals je wellicht wel begrepen hebt, zijn grote prijsverschillen gelegen in de wijze van oogst (handmatig plukken) en het risico dat de wijnmaker loopt (denk aan late harvest en ijswijn). Vanzelfsprekend is het een niche markt wat de prijs vanzelfsprekend automatisch opdrijft.
Je hoort het misschien wel vaker, “het is altijd tijd voor champagne! Er hoeft geen speciale gelegenheid te zijn, met champagne bouw je altijd een feestje”. Maar wat is nou champagne, en wat is cava, prosecco, spumante? Tegenwoordig heb je ook mousserende wijn uit Amerika, Zuid Afrika. Wat is nu het verschil tussen mousserende wijnen, behalve de prijs dan?
Productie van mousserende wijn
Je kan grofweg zeggen dat er vijf verschillende productie methodes zijn voor het maken van mousserende wijnen;
Traditionele methode
Transfer methode
Tank methode
Asti methode
Koolzuurinjectie
Vuistregel is dat de druiven een relatief laag suikergehalte moeten hebben vergeleken met stille wijnen, omdat de tweede vergisting, die de meeste wijnen hun belletjes geven, ook de alcohol verhoogt. Daarnaast moeten de druiven een hoog zuurgehalte hebben vanwege de frisse stijl van de wijn. Echter onrijpe druiven (die hoog zuur hebben), hebben ook de ongewenste groene, plantaardige kenmerken.
Deze vereisten maken het niet makkelijk voor het telen van druiven voor mousserende wijn. Het klimaat dient koel te zijn omdat daar de suiker- en zuurgehalte zich langzaam ontwikkelen. In een warm klimaat is het dus zaak om vroeg te plukken, maar loopt men het risico dat die groene, plantaardige kenmerken nog in de druif zitten omdat deze nog niet de juiste fysiologische rijpheid heeft verkregen.
Traditionele methode of Méthode Champenoise
De traditionele methode is de enige methode om champagne te maken. Andere regio’s en landen maken ook gebruik van dit proces om een hoge kwaliteitswijn te maken. Echter die mogen dus geen champagne heten. In Frankrijk staan deze bekend als Crémant met de naam van de regio, zoals Crémant de Loire of Crémant de Bourgogne en in bijvoorbeeld Zuid Afrika Cap Classique.
Champagne
Alleen een mousserende wijn uit de Champagne streek in Frankrijk mag de naam champagne dragen. Champagne is een beschermde oorsprongsbenaming (BOB). Dit dateert terug naar 1908 toen BOB Champagne officieel erkend werd. Er zijn ongeveer 16,100 wijnboeren actief in de streek. Er zijn 360 grande maisons, champagnehuizen, die slechts 10% van de wijngaarden in handen hebben, terwijl ze 70% van de wijn produceren. Veel druiven worden dus ingekocht.
Interessant weetje is dat 66% van de druiven gebruikt in champagne van de pinot noir en pinot meunier afkomstig zijn, welke blauwe druiven zijn. Om schilcontact en dus extractie te beperken, dienen deze blauwe druiven zo snel mogelijk (zacht) geperst worden. De andere bekende druif in champagne is chardonnay. Champagne gemaakt van 100% witte druiven heet Blanc de Blanc.
Plukken en persen
De Franse wet schrijft voor dat druiventrossen hand geplukt moeten zijn. Het persen van de trossen gebeurd in twee stappen; de eerste 2,050 liter die van 4,000 kg druiven afkomt, heet “Coeur de Champagne” of Cuvée en houdt men apart voor de duurdere wijnen. De tweede persing van 500 liter sap heet “taille”. Deze is voor de goedkopere wijnen bedoeld omdat het sap al wat wranger en donkerder is.
Vergisting
Het geperste sap wordt, na de bezinking van de vaste delen zoals pitjes en stukjes schil, opgevangen als een witte wijn. Tijdens de vergisting zet de most zich om in een wijn van ongeveer 10.5% alcohol. Men mag suiker toevoegen om het percentage boven de 11% te verkrijgen. Dit noemen ze “chaptaliseren”.
De wijnmaker kan ervoor kiezen om malolactische vergisting te laten plaatsvinden. Omdat de invloed op de wijn zo veel bepalend is, is dit een belangrijke beslissing voor het wijnhuis. Hierna vindt klaring plaats om een stille basiswijn ofwel Vin Clair te maken. Deze wijn kent een enorm hoge zuurgraad en is dus niet aangenaam om te proeven.
Assemblage
Tijdens de assemblage blend de wijnmaker de verschillende Vin Clairs om de huisstijl van te maken. Zelfs door gebruik te maken van basiswijnen van andere jaren. Hierbij is natuurlijk in acht genomen wat de eigenschappen van de onderliggende druiven zijn; voor chardonnay is dat frisheid en verfijndheid, voor pinot noir kracht/body en diepere aroma’s en voor pinot meunier is dat soepelheid en fruitigheid.
Vervolgens vindt botteling en vervolgens gisting en rijping op fles plaats. In dit proces ontstaan de bubbels die zo kenmerkend zijn voor mousserende wijnen. De liquor de tirage, een mengsel van suiker, gist en hulpstoffen wordt toegevoegd, welke de druk op de fles bepaald.
Tweede vergisting
De flessen sluit men af met een kroonkurk en weggelegd (“sur latte”). In de fles vindt nu de tweede vergisting plaats waarbij suikers en gist worden opgezet naar CO2, welke nu echter niet kan ontsnappen, zoals bij de eerste vergisting. De vergisting duurt tussen 14 en 60 dagen waarbij hoe langzamer de omzetting is, hoe complexer de wijn wordt en hoe verfijnder de bubbel zal zijn. Na de vergisting blijven de flessen nog ruim 1 jaar liggen rijpen. Gistcellen gaan dood en lossen langzaam op wat een toast smaak geeft aan de wijn. Voor gisting en rijping staat wettelijk minimaal 15 maanden voorgeschreven voor non-vintage wijnen. En 36 maanden voor vintage wijnen (millésime). Dit zijn wijnen gemaakt van druiven uit één enkel oogstjaar.
Remuage en degorgement
Vanzelfsprekend dienen de overgebleven dode gistcellen nog verwijderd te worden. Dit gebeurd in twee stappen, remuage en degorgement. Tijdens het remuage draait men de fles met de hals naar beneden, zodat alle bezinksel zich ophoopt in de flessenhals. Dit proces duurt ongeveer één maand. Tijdens het degorgement bevriest men de flessenhals, verwijdert men de afdichting en het ijsblokje met het bezinksel schiet eruit door de druk in de fles. Dit is overigens een heel kostbaar proces.
Dosage
Tenslotte vindt de dosage plaats. De fles vult men aan met de liqueur d’éxpédition (de basiswijn aangevuld met opgeloste rietsuiker) welke de zoetheid van de champagne bepaald;
Extra brut (max 6 gram suiker per liter)
Brut (max 12 gram suiker per liter)
Extra Dry (12-17 gram suiker per liter)
Sec (17-32 gram suiker per liter)
Demi-sec (32-50 gram suiker per liter)
Doux (meer dan 50 gram suiker per liter)
Waarna de typische kurk erop gaat (bouchage) en de muscelet – het korfje. Om vervolgens nog enige maanden in de kelders te liggen rijpen zodat de liqueur d’éxpédition zich beter met de rest van de wijn kan mengen.
Crémant
Zoals vermeld zijn er meerdere Franse regio’s waar men mousserende wijn maakt. Zo heb je Crémant d’Alsace (gemaakt van auxerrois en pinot blanc), Crémant de Bourgogne (gemaakt van chardonnay, gamay, pinot noir en alligoté), Crémant de Loire waar vooral Saumur AC (gemaakt van chardonnay, chenin blanc, cabernet franc en lokale druivenrassen) en Vouvray AC (gemaakt van chenin blanc) het meest bekend zijn. De crémant hebben minimaal negen maanden op lie doorgebracht.
Cava
Cava is de mousserende wijn uit Spanje. Het bijzondere is dat cava niet uit een aaneengesloten gebied afkomstig is, zoals de champagne en crémant in Frankrijk. Net als de crémant moet deze wijn ook minimaal negen maanden op lie rusten. Traditionele druivenrassen die men gebruikt zijn macabeo (of viura), xarel-lo en parellada voor witte wijnen en garnacha en monastrell voor rosé. Tevens wordt meer en meer chardonnay en pinot noir toegevoegd, hoewel niet iedereen blij is met het blenden van internationale rassen.
Méthode Cap Classique
In Zuid Afrika heb je hele goede mousserende wijn gemaakt via de Méthode Traditionelle met het label Cap Classique. De druiven kunnen uit de hele West-Kaap komen en de beste wijnen bevatten overwegend chardonnay en pinot noir. De hogere ligging aan de kust (met koele zeewind) compenseert het over het algemene warme klimaat.
Nieuwe wereld
Vanzelfsprekend kennen ook Australië, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten mousserende wijn gemaakt volgens de Méthode Traditionelle. In Australië komen deze uit de koelere klimaatzones van Yarra Valley, Adelaide Hills en Tasmanië. Meestal gemaakt van chardonnay en pinot noir.
In Nieuw Zeeland wordt mousserende wijn in nagenoeg alle wijngebieden geproduceerd van de klassieke druiven. Terwijl in Amerika de beste wijnen afkomstig zijn uit de koelere klimaten van AVA Los Carneros en AVA Anderson Valley. Deze krijgen vaak een lange lie rijping van vijf jaar of meer en hebben geconcentreerde, complexe smaken en hoog zuurgehalte.
Transfer methode of Méthode Charmant
Deze methode om mousserende wijn te maken wijkt niet veel af van die van de traditionele methode. Echter in plaats van de rijping op fles na de tweede vergisting, wordt de mousserende wijn overgepompt naar een een afgesloten druktank alwaar de filtering plaatsvindt. Het dure proces van remuage en degorgement is vermeden en kan de wijn goedkoper in de markt zetten. De liqueur d’expédition wordt toegevoegd en de wijn wordt gebotteld in nieuwe flessen. Wijn gemaakt volgens transfer methode kan men herkennen aan de vermelding “vergist op fles”.
Indien de druk in de fles onder de 3 bar ligt, heet de wijn frizzante, indien de druk boven de 3 bar ligt is de wijn spumante genaamd. Dit is merkbaar in de bubbel welke lichter is bij een frizzante.
Tankmethode
Het grote verschil tussen de bovenstaande methodes en de tankmethode ligt in het feit dat er geen flesvergisting plaats vindt en dus de wijn de nadruk legt op de smaken uit de basiswijn. De tonen van toast en brood vanuit de tweede vergisting spelen hier een beduidend mindere rol. Deze rol is ideaal voor wijn gemaakt van druiven met sterke smaken.
De productie is hetzelfde tot aan het maken van de basiswijn en blenden. Overigens wordt MLF en houtrijping vaak overgeslagen, om de fruitige smaken te behouden. In plaats van bottelen, gaat de wijn over in een afgesloten druktank voor de tweede vergisting. Autolyse is niet toegepast waardoor de wijn geen lie kent (en dus de tonen van brioche en toast). Tenslotte filtert en bottelt men de wijn.
Prosecco
Deze wijn is wel de meest bekende mousserende wijn gemaakt volgens de tankmethode en is afkomstig uit noordoost Italië. De DOC Prosecco is afkomstig uit Friuli en Veneto. De betere prosecco komt uit DOCG Conegliano-Valdobbiadene, verbouwd op de steile kalkstenen heuvels noordwesten van Venetië. De wijn is gemaakt van de druif glera. Voorheen heette deze druif prosecco, maar is om verwarring te voorkomen en de 2 regio’s te beschermen heeft deze naamswijziging plaats gevonden. De wijn heeft een gemiddeld zuurgehalte en frisse aroma’s van groene appel en meloen. Deze wijnen moet je jong drinken en zijn ongeschikt voor flesrijping.
Sekt
Duitsland kent een grote markt voor mousserende wijn. Groot deel van de sekt is gemaakt van basiswijn uit Frankrijk en Italië en wordt in Duitsland omgezet in mousserende wijn. Deutscher Sekt daarentegen komt van uit Duitsland geteelde druiven. De topkwaliteit Deutscher Sekt is afkomstig van riesling.
Nieuwe wereld
In de warmere gebieden in Australië, zoals Riverina, wordt goedkopere mousserende wijn gemaakt middels de tankmethode. Ze zijn fruitig van stijl en hebben verschillende gradaties van zoetheid. In Nieuw Zeeland kan je ook mousserende wijn via tankmethode vinden gemaakt van sauvignon blanc om de intense aroma’s van dit druivenras te behouden.
In de Verenigde Staten worden grote hoeveelheden goedkope mousserende wijn geproduceerd met name in de warme gebieden zoals Central Valley. Deze zijn vaak fruitig en halfzoet tot zoet.
Asti methode
Deze methode wordt voornamelijk gebruikt in de regio Asti in Piemonte, Italië. Wijnen gemaakt volgens deze methode leveren zoete, fruitige mousserende wijnen op, kenmerkend voor de gebruikte druif muscat blanc à petits grains en kent slechts één alcoholische vergisting. Het sap wordt, na het persen gekoeld en tot gebruik opgeslagen. Wanneer het gebruikt wordt, wordt het verwarmd en voltrekt de vergisting zich in druktanks. In eerste instantie kan CO2 ontsnappen, maar wanneer de vergisting enige tijd op gang is, zal men de tank sluiten zodat de CO2 niet meer weg kan. De vergisting gaat door tot het alcoholgehalte ongeveer 7% is. Door de wijn te koelen, stopt de vergisting vroegtijdig, waarna deze onder druk wordt gefilterd en gebotteld.
Koolzuurinjectie
Bij deze methode wordt in de basiswijn koolzuur ingespoten onder druk. Om vervolgens onder druk te bottelen. Dit is veruit de goedkoopste wijze om mousserende wijn te produceren. Deze wijn is gekenmerkt door de hardere of grotere bubbel in de wijn waarbij de fruitige tonen van de druif behouden zijn.
Conclusie
Er zijn mousserende wijnen in alle vormen en stijlen, maar ook in alle prijsklassen. Een deel van de prijs is nu wel verklaard, gelet op het productieproces wat veelomvattend is bij champagne. Maar realiseer ook zeker dat champagne prijzen kunstmatig hoog worden gehouden door de grote huizen.
Afhankelijk van de gekozen methode zijn er duidelijke verschillen in wat je kan verwachten van de wijn.
Met deze blog heb ik een tipje van de sluier opgelicht waar de verschillen tussen mousserende wijnen vandaan komen. En ik raad jullie zeker aan om zelf de verschillen te ontdekken!
Het is begin november, Sinterklaas is reeds onderweg uit Spanje en Kerst is in aantocht. Veel mensen zijn nog geestdriftig op zoek naar kadootjes, of voor pakjesavond, hetzij voor onder de kerstboom. Maar natuurlijk komt er ook een kerstdiner aan. En hoe zal het kerstdiner anno 2020 uit zien? Het is nog maar de vraag of restaurants open zijn. Persoonlijk verwacht ik het van wel, en vooral hoop en gun ik het de restauranthouders ten zeerste! Maar voor wie plannen gaat maken voor thuis, heb ik een paar tips.
Trends
Wanneer je een beetje googled kom je vanzelf op mooie sites als 24kitchen en pinterest voor tips en ideeën. Naar verwachting zal de trend die vorig jaar is begonnen, zich doorzetten. Gezondheid en voeding zijn toch toonaangevend, ook voor het kerstdiner 2020. Alcohol en eten zijn bij dit soort dagen vaak onlosmakelijk aan elkaar verbonden, maar hoeft toch echt niet. Frisdrank of sap misstaat zeker niet alleen heb je al snel het probleem van toegevoegde suikers, want uiteindelijk zijn deze dranken ook niet zo gezond. Alcoholvrije wijn begint aan een opmars, maar mijn persoonlijke mening is dat die ontwikkeling nog in haar kinderschoenen staat. Toch zal een groot deel van Nederland terug vallen op het bekende; een gourmet, of misschien wel een buiten barbecue, of zelf een kerst diner in elkaar draaien. En een wijntje hoort daarbij.
Suggesties
Aperitief
Ook bij het kerstdiner anno 2020 misstaat een bubbel niet. Deze is eenmaal feestelijk en kan de toon goed neerzetten. Maar er is nog een reden om met een bubbel te beginnen, door de frisse zuren neutraliseert het andere smaken in je mond. Hierdoor kan je de smaken van het diner nog beter proeven. Zoals zo vaak is de keuze reuze wanneer het gaat om bubbels; champagne, cava, prosecco, spumante, Cap Classique en ga zo maar door. Natuurlijk spreken champagne namen als Moët, Bollinger, Veuve Clicquot, Roederer, Dom Perignon, maar daar betaal je dan ook de prijs voor. Een mooie Italiaanse Rotari, welke gemaakt wordt van dezelfde druiven als een champagne en op dezelfde wijze wordt geproduceerd (methode classique) is daar een goed voorbeeld van. En dat voor een fractie van de prijs!
Voorgerecht
Wil je het voorgerecht vegetarisch houden? Natuurlijk geen probleem. Wat dacht je van een in bladerdeeg verpakte geitenkaas met peer? Zo een gerecht komt nog meer tot haar recht met een mooie sauvignon blanc van bijvoorbeeld Paul Cluver (Zuid Afrika). Een leuk wetenswaardigheidje is dat de wijnmaker van Cluver ook de huidige wijnen van het St Catharinadal uit Oosterhout maakt! Ver van huis, maar toch ook dichtbij. Ga je liever voor gegrilde vis of vis met roomsaus, denk dan aan een houtgelagerde chardonnay. Liever gewoon bakken met verfrissende citrus saus? Kijk dan meer uit naar een riesling (kabinett) of sauvignon blanc. Heeft vlees toch de voorkeur carpaccio is een geliefd gerecht te makkelijk te maken. Een verrassende bijpassende wijn is een soave (wit) of lichte sangiovese (rood). Omdat het een licht gerecht is, is een frisse lichtvoetige wijn de beste combinatie.
Hoofdgerecht
Vaak zie je dat mensen toch graag willen uitpakken met kerst. Wild is dan geen uitzondering op het menu. Bij de wildsoorten met middelmatige smaak zoals eend of duif hoort geen lichte maar ook geen zware wijn. Neem nou een mooie ripasso (Ugolini Valpolicella Ripasso) of een malbec van Kaiken. Zit je meer richting hert of haas welke een uitgesproken smaakprofiel kennen, zoek dan naar een primitivo (80 vecchie van Cignomore) of een goede bordeaux blend. Wil je kijken bij een vegetarisch gerecht, is het afhankelijk van de gekozen groente wat voor wijn. Is het een vlakke groente, neem dan een meer uitgesproken wijn. Zijn de groenten smaakvol, kies dan voor een neutralere wijn zoals viognier, maar probeer ook eens een beaujolais bijvoorbeeld!
Dessert
Ga je voor een kaasplankje, is port een mooie keus. Maar neem eens een gewurztraminer (Paulinenhof), dat maakt het al snel veel spannender. Bij een zoet dessert is de frisheid maar toch zoete ijswijn of nog mooier een hongaarse tokaji aszu (vanaf 4 puttonyos) een absolute aanrader.
Op zoek naar leuke wijn tips? Ik geef graag advies!
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
