Er pakken donkere wolken samen boven de Douro vallei in Portugal. De oogst van 2024 is onzeker en een deel van de kleinere wijnbouwers hebben hun wijngaarden achtergelaten omdat er geen opvolging is. Dit jaar is dus een dubbel gevoel tijdens de wijnfeesten.
Oogst 2024
De regenachtige winter, koele lente en een zomer zonder langdurige hitte in combinatie met een lange droge oogst reflecteert een typische oogst in de Douro. Lokaal zijn er natuurlijk altijd uitdagingen, zo heeft de ene wijngaard meer hinder ondervonden van gebrek aan water voor de wijnstokken in september, terwijl een andere wijngaard dit niet had.
De oogst begon in augustus en ging door in september om goede rijpheid te verkrijgen. Ondanks de bosbranden die zich in het westen van het land voordeden, waardoor de lucht met rook werd vervuld. Dankzij de stabiele weersomstandigheden met warme dagen en koele nachten hebben de druiven geleidelijk en evenwichtig kunnen rijpen. Hierdoor zijn de druiven goed en gezond en van uitstekende kwaliteit.
De oogst was begin oktober afgerond en terwijl de wijngaarden zich voorbereiden op de winterrust, gaat het werk in de kelder van start. Het jaar 2024 laat zien dat er veel potentie zit met een geweldige kwaliteit. Waarbij zelfs de Touriga Franca, die de afgelopen jaren niet rijp genoeg was, lijkt haar volledige potentie te bereiken. We kunnen redelijkerwijs uitgaan dat 2024 een klassieke Port vintage kan gaan worden. Maar we moeten wachten tot het voorjaar van 2026 voor we dit echt weten.
Uitdagingen voor wijnbouwers
De vraag naar met name de zoete port-wijnen is dalende (een daling van 13% in volume tussen 2021 en 2023). Hierdoor is de hoeveelheid beneficio, de hoeveelheid most die legaal gebruikt kan worden om port te maken, met meer dan 22% gedaald, naar het laagste niveau sinds 1993. Het probleem zit in het feit dat individuele wijnbouwers, die dus niet bij een coöperatie zijn aangesloten, hun druiven niet meer verkocht krijgen. Er ligt teveel voorraad. Coöperaties geven voorkeur om in te kopen bij de bij hun aangesloten leden. Waardoor dezelfde coöperaties geen nieuwe leden aannemen, simpel om voor de huidige leden te kunnen verkopen. Voor de Douro-wijnbouwers is het een hard gelach. Ze kunnen nergens aankloppen. Het ministerie voor Landbouw heeft een crisisdistillatie en een 100 miljoen euro kredietlijn aangekondigd, echter volgens de wijnbouwers zelf, bereikt dit soort acties de kleine en middelgrote wijnbouwers niet.
Verder zijn veel wijngaarden in de jaren 80 van de 20e eeuw aangeplant. Dus komen ze nu op het eind van hun economische looptijd (ongeveer 40 jaar, waarna de kwantiteit afneemt). En omdat het verbouwen in het onherbergzame Douro gebied nu ook onrendabel dreigt te worden, is opvolging niet meer interessant. Herplanten kost volgens het boek Port and the Douro van R Mayson al snel 50.000 tot 60.000 euro per hectare.
Ook vormt de beschikbaarheid van arbeidskrachten een steeds groter probleem. Maar ook de stijgende kosten van lenen, dankzij de stijgende rente, speelt ook een rol.
Hierdoor pakken donkere wolken samen boven de Douro-wijnbouwers waarbij omstandigheden verslechteren. En zullen meer mensen het land verlaten en een uittocht zal plaatsvinden binnen de Douro-regio. Dat leidt tot minder bevolking met minder wijngaarden, dus minder arbeidskrachten. En leidt tot meer vergrijzing en woestijnvorming. We zien deze richting reeds in de afgelopen jaren door een tekort aan arbeidskrachten in de hele regio. Oogst duurt langer en wijnbouwers kunnen niet snel genoeg reageren op wisselende weersomstandigheden.
Mogelijkheden
Een saillant detail is dat de aguardente ofwel eau de vie – een destillaat om om Port te versterken – komt niet uit de Douro, maar uit Frankrijk of Spanje. Lokaal roept men op om dit bij wet vast te leggen dat de aguardente ook uit de Douro moet komen.
Wanneer wijnbouwers stoppen, komt kan de beneficio elders gebruikt worden.
Echter hier kleeft wel een nadeel aan. Het huidige beneficio-systeem maakt geen onderscheid tussen port en tafelwijn. Terwijl de druiven voor port al snel drie keer meer waard zijn. Wanneer dit gescheiden zou zijn, stopt de subsidie voor de productie van oneconomisch goedkope tafelwijn. En is er onderscheidt tussen kwaliteitswijnen en tafelwijn. Echter keerzijde is een grotere bureaucratie en complexiteit.
Conclusie
Er is geen eenduidige oplossing. Het risico dat veel wijnbouwers stoppen of failliet gaan weegt zwaar in een regio die zwaar leunt op de wijnbouw.
En dat tegen de achtergrond dat 2024 een bijzonder goed jaar lijkt te zijn met een hoogwaardige en overvloedige oogst. De donkere wolken zijn dus nog niet boven de Douro verdwenen.
Beneficio
Beneficio is een ‘licentie’ die elke wijngaardeigenaar bezit en aangeeft hoeveel van de oogst kan worden gebruikt om port te maken. Deze hoeveelheid wordt jaarlijks vastgesteld door de regelgevende instantie, Instituto dos Vinhos do Douro e Porto (IVDP). Volgens de wet moeten portproducenten een voorraad aanhouden die gelijk is aan ten minste drie jaar verkoop. Maar velen overschrijden deze ruimschoots vanwege de noodzaak om premiumproducten, zoals gerijpte tawny’s, te laten rijpen. De beneficio moet dus rekening houden met verkoopprognoses enkele jaren in de toekomst.
De beneficio werd voor het eerst geïntroduceerd in 1933 en was oorspronkelijk ontworpen om de productie te maximaliseren in wijngaarden van de hoogste kwaliteit A-kwaliteit. Toen de vraag toenam, sijpelde de toegestane productie door naar de wijngaarden van lagere kwaliteit om gelijke tred te houden. Toen de vraag weer daalde, had dat proces in theorie moeten worden omgekeerd – behalve dat grote aantallen kleine telers het recht zouden hebben verloren om port te produceren. Hun mogelijke financiële ondergang werd als politiek en sociaal onaanvaardbaar beschouwd.
